Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

дасле́дчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Той, хто займаецца навуковымі даследаваннямі.

|| ж. дасле́дчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.

|| прым. дасле́дчыцкі, -ая, -ае.

дасло́ўны, -ая, -ае.

Літаральна дакладны, перададзены слова ў слова.

Д. пераклад.

Даслоўная перадача размовы.

|| наз. дасло́ўнасць, -і, ж.

даслужы́цца, -ужу́ся, -у́жышся, -у́жыцца; зак.

1. Служачы, дасягнуць чаго-н.

Д. да чыну капітана.

2. Атрымаць непрыемныя вынікі сваімі адмоўнымі паводзінамі (разм., іран.).

Ну што, даслужыўся?

|| незак. даслу́жвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

даслу́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак. (разм.).

Даведацца пра што-н. ад людзей.

Даслухаўся я, што хутка робаты будуць выконваць цяжкую працу.

даслу́хаць, -аю, -аеш, -ае; зак., каго-што.

Выслухаць да канца; праслухаць да якога-н. месца.

Д. прамову.

Так і не даслухаў лектара.

|| незак. даслу́хваць, -аю, -аеш, -ае.

даспадо́бы, прысл.

Падабаецца, падыходзіць, па гусце.

Яму ўсё тут д.

даспа́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -па́ў, -па́ла; -пі́; зак. (разм.).

1. Праспаць да якога-н. часу.

Д. да абеду.

2. Праспаць дадаткова пэўны час, каб выспацца.

Колькі начэй не даспаў.

|| незак. дасыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

даспе́лы, -ая, -ае.

Які добра выспеў, стаў спелым.

Д. авёс чакаў сярпа.

даспе́хі, -аў, адз. даспе́х, -а, м.

1. Баявое ўзбраенне, амуніцыя воіна старых часоў.

Рыцарскія д.

2. перан. Наогул які-н. рыштунак (жарт.).

Паляўнічыя д.

даспе́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв. -пе́е; зак.

Стаць зусім спелым.

Антонаўкі даспелі.

|| незак. даспява́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв. -а́е.