Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

страка́ціцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ка́ціцца; незак.

Тое, што і стракацець (у 1 знач.).

страка́ціць, -ка́чу, -ка́ціш, -ка́ціць; незак., што.

Надаваць стракаты выгляд.

С. сцены ўзорамі.

страла́, -ы́, мн. стрэ́лы і (з ліч. 2, 3, 4) стралы́, стрэл, ж.

1. Тонкі прут з завостраным канцом або вострым наканечнікам для стральбы з лука.

2. Рухомая частка пад’ёмнага крана, а таксама спецыяльнага прыстасавання для пад’ёму грузаў (спец.).

Экскаватарная с.

3. Назвы розных вузкіх і доўгіх дэталей і частак у механізмах, прыладах (спец.).

4. у знач. прысл. страло́й (-о́ю):

1) вельмі хутка, імкліва.

Стралой памчацца на вуліцу.

2) прама.

Стралой бяжыць дарога.

|| прым. стралавы́, -а́я, -о́е (да 2 знач.).

страле́ц, -льца́, мн. -льцы́, -льцо́ў, м.

1. гіст. У рускай дзяржаве 16—18 стст.: ваеннаслужачы асобага пастаяннага войска.

2. Тое, што і стралок (у 1 знач.; разм.).

|| прым. страле́цкі, -ая, -ае (да 1 знач.).

С. бунт.

стралко́вы, -ая, -ае.

Які мае адносіны да стральбы з агнястрэльнай зброі.

Стралковая падрыхтоўка.

С. полк (пяхотны).

страло́к, -лка́, мн. -лкі́, -лко́ў, м.

1. Чалавек, які ўмее страляць; хто страляе.

Меткі с.

2. Ваеннаслужачы стралковых або мотастралковых войск.

3. Ваеннаслужачы, які вядзе агонь з танка або самалёта.

С.-радыст.

4. Служачы ваенізаванай аховы.

стральча́ты, -ая, -ае.

Які мае форму востравугольнай аркі.

Стральчатае скляпенне.

страля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца; незак.

1. Страляць у сябе, каб пакончыць жыццё самагубствам.

Становішча такое, хоць страляйся!

2. з кім і без дап. Быць удзельнікам дуэлі (уст.).

страля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак.

1. Рабіць выстралы.

Навучыцца с.

С. па мішэні.

С. з вінтоўкі.

2. перан. Утвараць прарэзлівыя адрывістыя гукі.

Яловыя дровы страляюць у печы.

3. каго (што). Забіваць з агнястрэльнай зброі.

С. дзічыну.

4. безас. Балець, калоць (пра адчуванне вострага болю; разм.).

У вушах страляе.

5. Імкліва адскокваць, уцякаць (разм.).

Конікі страляюць з-пад ног.

6. перан., што. Выпрошваць што-н. у каго-н. (разм.).

С. цыгарэты.

Страляць вачамі (разм.) —

1) хутка кідаць позіркі і адразу адводзіць вочы;

2) какетліва паглядзець на каго-н.

|| зак. стрэ́ліць, -лю, -ліш, -ліць.

|| аднакр. стрэ́льнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. стральба́, -ы́, ж. (да 1 знач.), страляні́на, -ы, ж. (да 1, 2, 4 знач.) і страля́нне, -я, н. (да 1, 2 і 5 знач.).

страмянны́ гл. стрэмя.