Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

улажы́ць, улажу́, уло́жыш, уло́жыць; уло́жаны; зак.

1. што ў што. Палажыць, змясціць унутр.

У. кнігу ў партфель.

У. душу ў любімую справу (перан.).

2. што ў што. Змясціць у якое-н. прадпрыемства (сродкі, грошы).

У. сродкі ў будаўніцтва дарогі.

3. каго (што). Надаць каму-н. ляжачае становішча, прымусіць легчы.

У. хворага ў пасцель.

4. перан., каго (што). Тое, што і забіць (у 1 знач.; разм.).

У. на месцы з аўтамата.

5. што. Зрабіць укладку (валасоў).

У. валасы.

|| незак. уклада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1—3 і 5 знач.) і укла́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. уклада́нне, -я, н. (да 1—3 і 5 знач.), укла́дванне, -я, н. і укла́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 5 знач.).

улажэ́нне, -я, мн. -і, -яў, н.

1. Дадатковая рэч (звычайна каштоўная), уложаная ўнутр чаго-н.

Пакет з улажэннем.

2. Звод, збор законаў, пастаноў (уст.).

У. аб пакараннях.

Саборнае ў. 1649 года.

ула́зіны, -зін; (разм.).

Уходзіны, наваселле.

Справіць у.

ула́зіць гл. улезці.

улама́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., уло́міцца; улама́ўся, -ма́лася; зак. (разм.).

Праламацца пад уздзеяннем цяжару.

Дах уламаўся.

|| незак. уло́млівацца, -аецца і уло́мвацца, -аецца.

улама́ць, уламлю́, уло́міш, уло́міць; улама́ў, -ма́ла; уламі́; улама́ны; зак. (разм.).

1. што. Праламаць, зрабіць пралом.

У. страху.

2. што і чаго. Ломячы, аддзяліць, адламаць.

У. хлеба.

3. перан., каго (што). Пераканаць, угаварыць з цяжкасцю.

Ледзь уламалі ўпартага.

|| незак. уло́мліваць, -аю, -аеш, -ае і уло́мваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. уло́мліванне, -я, н. і уло́мванне, -я, н.

ула́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

У арміі царскай Расіі і некаторых замежных арміях: ваенны з часцей лёгкай кавалерыі (першапачаткова — узброеных пікамі).

Эскадрон уланаў.

|| прым. ула́нскі, -ая, -ае.

уласка́віць, -ка́ўлю, -ка́віш, -ка́віць; зак., каго (што).

Зрабіць ласкавым, лагодным.

|| незак. уласкаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. уласкаўле́нне, -я, н.

ула́сна.

1. пабочн. сл., са словам «кажучы» або без яго. Па сутнасці, на самай справе.

Я, у. кажучы, не чакаў такога.

2. часц. Ва ўласным разуменні слова.

За тэкстам літаратурнага сцэнарыя пачалася ў. рэжысёрская работа.

уласнару́чны, -ая, -ае.

Напісаны ўласнай рукой.

У. подпіс.