Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

узры́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ы́е; -ы́ты; зак., што.

Разрыць лычом (пра жывёл).

У. зямлю.

|| незак. узрыва́ць, -а́е.

узурпа́тар, -а, мн. -ы, -аў, м.

Той, хто незаконна захапіў, узурпіраваў уладу, якія-н. правы.

|| прым. узурпа́тарскі, -ая, -ае.

узурпі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; зак. і незак., што (кніжн.).

Учыніць (учыняць) незаконны захоп, прысваенне чаго-н. (улады, правоў).

|| наз. узурпа́цыя, -і, ж.

у́зус, -у, м. (кніжн.).

Тое, што прынята, што стала звычайным, звычка.

Моўны ў. (ужыванне слоў, форм, што замацавалася ў мове).

|| прым. узуа́льны, -ая, -ае.

узысці́, -ыду́, -ы́дзеш, -ы́дзе; -ышо́ў, -шла́, -ло́; -ыдзі́; зак.

1. Ідучы, падняцца наверх.

У. на ўзгорак.

У. на другі паверх.

2. Ступіць, уз’ехаць на паверхню чаго-н. або ўвайсці, уехаць куды-н.

У. на кладку.

Цягнік узышоў на мост.

У. на двор.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра нябесныя свяцілы: узняцца над гарызонтам.

Сонца ўзышло.

4. Праросшы, паказацца на паверхні глебы (пра пасеянае).

Лубін густа ўзышоў.

|| незак. узыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць і усхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць (да 1 знач.).

|| наз. узыхо́д, -у, М -дзе, м. (да 1 і 3 знач.) і узыхо́джанне, -я, н. (да 1 і 4 знач.).

узыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; незак.

1. гл. узысці.

2. да чаго. Весці свой пачатак, паходжанне ад чаго-н.

Сучасны беларускі алфавіт узыходзіць да стараславянскай азбукі.

узы́чыць, -чу, -чыш, -чыць; зак., што (разм.).

Тое, што і удружыць.

уз’ю́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак. (разм.).

Стаць узбуджаным, гуллівым.

уз’ю́шаны, -ая, -ае (разм.).

Вельмі разгневаны, раз’юшаны.

|| наз. уз’ю́шанасць, -і, ж.

уз’ю́шыцца, -шуся, -шышся, -шыцца; зак. (разм.).

Вельмі разгневацца, раззлавацца.

|| наз. уз’юшэ́нне, -я, н.