Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

укапа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак., у што.

Капаючы, углыбіцца ў што-н.; выкапаць укрыцце.

Пяхота ўкапалася ў зямлю.

|| незак. уко́пвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

укапа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і уко́паны; зак.

1. што ў што. Умацаваць у выкапаным паглыбленні.

У. слупы.

Як укапаны (укопаны) стаіць (зусім нерухома).

2. пераважна з адмоўем, чаго і без дап. Змагчы ўскапаць што-н.

Зямля такая цвёрдая, рыдлёўкай не ўкапаеш.

3. што і чаго. Накапаць, выкапаць невялікую колькасць чаго-н. (разм.).

У. крыху бульбы.

|| незак. уко́пваць, -аю, -аеш, -ае.

укаране́лы, -ая, -ае.

1. Які пусціў глыбока карэнне.

2. перан. Які трывала замацаваўся дзе-н., усталяваўся (пра погляды, звычкі).

Укаранелыя звычкі.

укаране́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -е́е; зак. (разм.).

Тое, што і укараніцца (у 1 і 2 знач.).

укарані́цца, -раню́ся, -рэ́нішся, -рэ́ніцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пусціць глыбока карэнне, добра ўрасці ў зямлю.

Укараніўся пырнік у агародзе.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Трывала замацавацца, усталявацца.

Укаранілася такая звычка.

3. Абсталявацца дзе-н., умацаваць сваё становішча.

У. на новым месцы.

|| незак. укараня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. укаране́нне, -я, н.

укарані́ць, -раню́, -рэ́ніш, -рэ́ніць; -ранёны; зак., што.

1. Пасадзіўшы, даць умацавацца ў глебе каранямі.

2. перан. Садзейнічаць трываламу замацаванню чаго-н. у практыцы; прымусіць увайсці ў быт, свядомасць і пад.

У. гаспадарчы разлік.

У. новы метад у вытворчасць.

|| незак. укараня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. укаране́нне, -я, н.

укараці́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ро́ціцца; зак.

Стаць карацейшым (у 1 і 3 знач.).

Цень укараціўся.

З надыходам зімы дні ўкараціліся.

|| незак. укаро́чвацца, -аецца.

|| наз. укарачэ́нне, -я, н.

укараці́ць, -рачу́, -ро́ціш, -ро́ціць; -ро́чаны; зак., што.

Зрабіць карацейшым (у 1 і 3 знач.).

У. рукавы.

У. тэрмін.

|| незак. укаро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. укарачэ́нне, -я, н.

укармі́ць, укармлю́, уко́рміш, уко́рміць; уко́рмлены; зак.

1. каго (што). Зрабіць сытым; адкарміць.

У. парсюка.

2. каго-што. Пракарміць (разм.).

У. сям’ю.

|| незак. уко́рмліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| звар. укармі́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., уко́рміцца (да 1 знач.); незак. уко́рмлівацца, -аецца.

укаці́цца, укачу́ся, уко́цішся, уко́ціцца; зак., у што.

Коцячыся, апынуцца ўнутры чаго-н., увайсці, уехаць.

Мяч укаціўся ў вароты.

|| незак. уко́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.