Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

украі́нцы, -аў, адз. -нец, -нца, м.

Усходнеславянскі народ, які складае асноўнае насельніцтва Украіны.

|| ж. украі́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. украі́нскі, -ая, -ае.

укра́паць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

1. Пырскаючы, зрабіць крапіны ў чым-н. (спец.).

2. (часцей у форме дзеепрыметніка залежнага стану), перан. Унесці, уключыць у склад чаго-н. як устаўку, дадатак да асноўнага.

У лесастэпе сярод стэпавай расліннасці ўкрапаны невялікія ляскі.

|| незак. укра́пваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. укра́пванне, -я, н.

укра́са, -ы, мн. -ы, -ра́с, ж.

1. Прадмет, прызначаны для ўпрыгожвання каго-, чаго-н.

Абновы і ўкрасы.

2. перан., чаго. Тое (той), што (хто) з’яўляецца гордасцю, упрыгожвае што-н.

Дубовы гай — у. наваколля.

Гэты студэнт — у. курса.

укра́сці гл. красці.

укра́сціся, -ра́дуся, -ра́дзешся, -ра́дзецца; -ра́ўся, -ра́лася; зак., у што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выпадкова з’явіўшыся, застацца незаўважаным.

У тэкст укралася памылка.

2. Непрыкметна з’явіцца дзе-н., пранікнуць куды-н.

У душу ўкраўся страх.

|| незак. укра́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.

укругаву́ю, прысл.

У кругавым напрамку.

Чарка пайшла ў.

укруту́ю, прысл.

Крута, да цвёрдага стану (пра спосаб варкі яек).

Яйкі варылі ў.

укруці́цца, -ручу́ся, -ру́цішся, -ру́ціцца; зак., у што.

1. Захутацца ў што-н., абматацца чым-н.

У. ў коўдру.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Круцячыся, наматацца на што-н.

Лейцы ўкруціліся ў кола.

|| незак. укру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

укруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; -ру́чаны; зак.

1. што ў што. Круцячы, уставіць.

У. лямпачку ў патрон.

2. каго-што ў што. Захутаць, завінуць.

У. дзіця ў коўдру.

У. каўбасу ў паперу.

3. што. Убавіць, прыкруціць што-н.

У. кнот у лямпе.

4. што ў што. Уматаць у што-н.

У. канец вяроўкі ў кола.

5. што. Махлюючы, прысвоіць, не аддаць чаго-н. узятага, пазычанага (разм.).

У. дваццаць пяць рублёў.

|| незак. укру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

укрыва́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Той, хто займаецца ўкрывальніцтвам.

У. крадзенага.

|| ж. укрыва́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц.