Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

узнаві́ць, -наўлю́, -но́віш, -но́віць; -но́ўлены; зак., што.

1. Стварыць нанава.

У. капітал.

2. Аднавіць, адрадзіць разбуранае.

У. горад.

3. Пачаць зноў перапыненае.

У. знаёмства.

4. Аднавіць, паўтарыць у копіі: творча аднавіць.

У. што-н. у памяці.

У. партрэт.

|| незак. узнаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. узнаўле́нне, -я, н.

узнагаро́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -ро́д, ж.

1. Плата, дар за якія-н. заслугі і пад.

Грашовая ў.

2. Ганаровы знак, ордэн, медаль і пад., якімі адзначаюцца чые-н. заслугі.

Высокая ўрадавая ў.

|| прым. узнагаро́дны, -ая, -ае.

У. ліст.

узнагаро́джанне, -я, н.

1. гл. узнагародзіць.

2. Тое, што і узнагарода (у 1 знач.).

Грашовае ў.

узнагаро́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак., каго (што) чым.

1. Даць ва ўзнагароду што-н.

У. ордэнам.

У. артыстаў воплескамі (перан.).

2. перан. Надзяліць, абдарыць чым-н. (кніжн.).

Прырода ўзнагародзіла яго талентам.

|| незак. узнагаро́джваць, -аю, -аеш, -ае; наз. узнагаро́джванне, -я, н.

|| наз. узнагаро́джанне, -я, н. (да 1 знач.).

Прадставіць да ўзнагароджання.

|| прым. узнагаро́дны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Узнагародная грамата.

Атрымаць узнагародныя (наз.).

узнаўле́нне, -я, н.

1. гл. узнавіць.

2. У эканоміцы: пастаяннае паўтарэнне, бесперапыннае аднаўленне працэсу вытворчасці.

Расшыранае ў.

|| прым. узнаўле́нчы, -ая, -ае.

узнаўля́льнік, -а і -у, мн. -і, -аў, м.

1. -а. Той, хто што-н. узнаўляе.

2. -у. Рэчыва, з дапамогай якога адбываецца рэакцыя ўзнаўлення (саставу, колеру і пад.).

У. для валасоў (сродак для ўзнаўлення ранейшага колеру).

узнача́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак., што.

Стаць на чале чаго-н., узяць на сябе кіраўніцтва чым-н.

У. дэлегацыю.

У. камісію.

|| незак. узнача́льваць, -аю, -аеш, -ае.

узне́сці, -нясу́, -нясе́ш, -нясе́; -нясём, -несяце́, -нясу́ць; -нёс, -не́сла; -нясі́; -не́сены; зак.

1. каго-што. Падняўшы, занесці наверх.

У. вёдры з вадою на ганак.

2. перан., што. Узняць угору, ускінуць.

У. смык рукой.

У. вочы.

3. што. Збудаваць.

У. палац.

4. перан., каго (што). Узвялічыць, узвысіць.

Лёс узнёс гэтага чалавека.

|| незак. узно́сіць, -о́шу, -о́сіш, -о́сіць.

|| наз. узнясе́нне, -я, н. (да 2—4 знач.).

узне́сціся, -нясу́ся, -нясе́шся, -нясе́цца; -нясёмся, -несяце́ся, -нясу́цца; -нёсся, -не́слася; -нясі́ся; зак.

1. Падняцца ўверх, узляцець.

2. перан. Стаць ганарыстым, фанабэрыстым, пагардлівым (разм.).

|| незак. узно́сіцца, -о́шуся, -о́сішся, -о́сіцца.

|| наз. узнясе́нне, -я, н. (да 1 знач.).

узнёслы, -ая, -ае.

1. Прыўзняты, урачысты.

У. настрой.

Узнёслая прамова.

2. Поўны вялікага значэння, глыбокага зместу, высакародных пачуццяў.

Узнёслыя мары.

|| наз. узнёсласць, -і, ж.