Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

уцягну́цца, -ягну́ся, -я́гнешся, -я́гнецца; -ягні́ся; зак., у што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прасунуцца ў вузкую адтуліну.

Нітка ўцягнулася ў іголку.

2. Прыняць удзел у чым-н., уключыцца ў што-н.

У. ў размову.

3. перан. Асвоіцца з чым-н., прывыкнуць, прызвычаіцца, прыахвоціцца да чаго-н.

У. ў работу.

У. ў гарэлку.

|| незак. уця́гвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

уцягну́ць, -ягну́, -я́гнеш, -я́гне; -ягні́; -я́гнуты; зак.

1. каго-што. Цягнучы, завалачы каго-, што-н. у што-н. або сілаю ўвесці ўнутр чаго-н.

У. сані ў вазоўню.

У. каго-н. у памяшканне.

2. што ў што. Усунуць у якую-н. адтуліну.

У. нітку ў іголку.

3. што. Удыхнуць.

У. паветра.

4. асаб. і безас., што. Утуліць, увабраць унутр (галаву, шчокі, жывот і пад.); запасці.

У. галаву ў плечы.

Жывот уцягнула.

5. перан., каго (што) у што. Схіліць уступіць у што-н., прыняць удзел у чым-н.

У. у драмгурток.

У. у спрэчку.

|| незак. уця́гваць, -аю, -аеш, -ае.

|| прым. уцяжны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).

Уцяжная труба.

У. рукаў помпы.

уцяжа́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., што (кніжн.).

Зрабіць цяжэйшым.

У. канструкцыю.

|| незак. уцяжа́рваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. уцяжа́рванне, -я, н.

уцяка́ць¹, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е; незак., у што.

Тое, што і упадаць (у 2 знач.).

Ручай уцякае ў рэчку.

|| зак. уцячы́, -ячэ́, -яку́ць; уцёк, уцякла́, -ло́.

уцяка́ць² гл. уцячы².

уцяка́ч, уцекача́, мн. уцекачы́, уцекачо́ў, м.

1. Той, хто ўцёк² (у 2 знач.).

2. Тое, што і бежанец.

|| ж. уцяка́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.

уця́міць, -млю, -міш, -міць; зак., што і з дадан. (разм.).

Зразумець сэнс, змест чаго-н., поўнасцю ўсвядоміць што-н.

Я не адразу ўцяміў, пра што ідзе гаворка.

У. сэнс выказвання.

уцяплі́ць, уцяплю́, уце́пліш, уце́пліць; уце́плены; зак., што.

Зрабіць цяплейшым, засцерагчы ад уздзеяння холаду.

У. ферму.

|| незак. уцяпля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. уцяпле́нне, -я, н.; прым. уцяпля́льны, -ая, -ае.

У. чахол (прызначаны для ўцяплення).

уцяпля́льнік, -а, мн. -і, -аў, м. (спец.).

Уцяпляльны матэрыял.

уцярпе́ць, уцярплю́, уцярпі́ш, уцярпі́ць; уцярпі́м, уцерпіце́, уцярпя́ць; уцярпі́, і уце́рпець, -плю, -піш, -піць; -пі́; зак.

Цярпліва перанесці, утрымацца ад якога-н. дзеяння.

Не ўцярпеў (уцерпеў), каб не выказацца.