Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

уце́рпець гл. уцярпець.

уце́рці, утру́, утро́ш, утро́; утро́м, утраце́, утру́ць; уцёр, уце́рла; утры́; уцёрты; зак.

1. што ў што. Націраючы, прымусіць увабрацца.

У. мазь.

2. каго-што. Выцерці, абцерці.

У. слёзы.

У. нос каму-н. (таксама перан.: аказацца наперадзе, паказаць яўную перавагу ў чым-н.).

|| незак. уціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. уціра́нне, -я, н.

уце́рціся, утру́ся, утро́шся, утро́цца; утро́мся, утраце́ся, утру́цца; уцёрся, уце́рлася; утры́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Увабрацца пры націранні.

Мазь добра ўцерлася.

2. Выцерці сабе твар.

У. ручніком.

3. перан. Праціснуўшыся, увайсці (разм.).

У. ў гушчу натоўпу.

4. перан. Пранікнуць куды-н. пры дапамозе хітрыкаў, нядобрых прыёмаў і пад. (разм.).

У. ў калектыў.

У. ў давер’е да каго-н.

|| незак. уціра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. уціра́нне, -я, н.

уце́ха, -і, ДМ уце́се, мн. -і, уце́х, ж.

1. Забава, задавальненне.

Дзіцячыя ўцехі.

2. Той, хто (тое, што) прыносіць радасць, задавальненне.

Толькі ў працы і знаходзіш уцеху.

Дачка — бацькава ў.

уце́чка, -і, ДМ -чцы, ж.

Страта ў выніку выцякання, рассыпання.

У. вады.

У. зерня.

У. інфармацыі (перан.). У. мазгоў (перан.: эміграцыя вучоных, спецыялістаў, творчых работнікаў ці пераход іх у іншую сферу дзейнасці ў сваёй краіне).

уце́шны, -ая, -ае.

Які прыносіць уцеху, радасны, прыемны.

Уцешныя моманты жыцця.

Уцешная мелодыя.

|| наз. уце́шнасць, -і, ж.

уце́шыць, -шу, -шыш, -шыць; -шаны; зак., каго (што).

Спагадай, спачуваннем палегчыць каму-н. гора, цяжкае становішча; парадаваць, абрадаваць чым-н.

У. дзіця.

Яе пісьмо нас уцешыла.

|| незак. уцяша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| звар. уце́шыцца, -шуся, -шышся, -шыцца; незак. уцяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. уцяшэ́нне, -я, н.

уцярпе́ць, уцярплю́, уцярпі́ш, уцярпі́ць; уцярпі́м, уцерпіце́, уцярпя́ць; уцярпі́, і уце́рпець, -плю, -піш, -піць; -пі́; зак.

Цярпліва перанесці, утрымацца ад якога-н. дзеяння.

Не ўцярпеў (уцерпеў), каб не выказацца.