Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

умярза́ць гл. умерзнуць.

умясі́ць, умяшу́, уме́сіш, уме́сіць; уме́шаны; зак., што.

1. Добра вымесіць.

У. цеста.

2. у што. Месячы, дабавіць.

У. разынкі ў цеста.

|| незак. уме́шваць, -аю, -аеш, -ае.

умясці́цца, умяшчу́ся, уме́сцішся, уме́сціцца; зак.

1. Змясціцца ўнутры чаго-н., дзе-н.

Кнігі ўмясціліся ў партфель.

Думкі не маглі ў. ў галаве (перан.).

2. Размясціцца на якім-н. месцы.

У. за адным сталом.

|| незак. умяшча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

умясці́ць, умяшчу́, уме́сціш, уме́сціць; уме́шчаны; зак., каго-што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Змясціць, ахапіць сабою.

Клуб не змог у. усіх наведвальнікаў.

2. у што. Змясціць унутр чаго-н.

У. усе яблыкі ў кош.

|| незак. умяшча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

умя́ціна, -ы, мн. -ы, -цін, ж.

Умятае, уціснутае месца.

У. на самавары.

умя́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., умне́цца; умя́ўся, умя́лася; зак.

Стаць умятым, уціснутым у што-н. або шчыльным ад сціскання, прымінання.

Трава ўмялася ў зямлю пад коламі трактара.

Мокры жвір умяўся пад ботамі.

|| незак. уміна́цца, -а́ецца.

умя́ць, умну́, умне́ш, умне́; умнём, умняце́, умну́ць; умя́ў, умя́ла; умні́; умя́ты; зак., што.

1. у што. Прымяўшы, уціснуць, увагнаць.

У. акурак у пясок.

2. Націскаючы, зрабіць больш шчыльным або прымяць хадой, яздой.

У. тытунь у люльцы.

У. зямлю гусеніцамі трактара.

3. З’есці многа, прагна (разм.).

У. бохан хлеба.

|| незак. уміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

умяша́нне гл. умяшацца.

умяша́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак., у што.

1. Пранікнуць куды-н., змяшацца з чым-н.

У. у натоўп.

2. Стаць удзельнікам чужой справы; увязацца.

У. у размову.

3. Прыняць удзел у якой-н. справе з мэтай змены яе ходу.

У канфлікт прыйшлося ў. дырэктару.

|| незак. уме́швацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. умяша́нне, -я, н.

Узброенае ў.

Хірургічнае ў. (аперацыя).

умяша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., у што.

1. што і чаго. Мяшаючы, дабавіць.

У. пшанічнай мукі ў жытнюю.

2. перан., каго (што). Прымусіць супраць волі ўдзельнічаць у чым-н.

У. каго-н. у брудную справу.

|| незак. уме́шваць, -аю, -аеш, -ае.