Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

укра́сціся, -ра́дуся, -ра́дзешся, -ра́дзецца; -ра́ўся, -ра́лася; зак., у што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выпадкова з’явіўшыся, застацца незаўважаным.

У тэкст укралася памылка.

2. Непрыкметна з’явіцца дзе-н., пранікнуць куды-н.

У душу ўкраўся страх.

|| незак. укра́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.

укругаву́ю, прысл.

У кругавым напрамку.

Чарка пайшла ў.

укруту́ю, прысл.

Крута, да цвёрдага стану (пра спосаб варкі яек).

Яйкі варылі ў.

укруці́цца, -ручу́ся, -ру́цішся, -ру́ціцца; зак., у што.

1. Захутацца ў што-н., абматацца чым-н.

У. ў коўдру.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Круцячыся, наматацца на што-н.

Лейцы ўкруціліся ў кола.

|| незак. укру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

укруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; -ру́чаны; зак.

1. што ў што. Круцячы, уставіць.

У. лямпачку ў патрон.

2. каго-што ў што. Захутаць, завінуць.

У. дзіця ў коўдру.

У. каўбасу ў паперу.

3. што. Убавіць, прыкруціць што-н.

У. кнот у лямпе.

4. што ў што. Уматаць у што-н.

У. канец вяроўкі ў кола.

5. што. Махлюючы, прысвоіць, не аддаць чаго-н. узятага, пазычанага (разм.).

У. дваццаць пяць рублёў.

|| незак. укру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

укрыва́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Той, хто займаецца ўкрывальніцтвам.

У. крадзенага.

|| ж. укрыва́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

укрыва́льніцтва, -а, н. (спец.).

Утойванне злачынца або ўкрадзеных рэчаў, слядоў злачынства.

Судзіць за ў.

укры́ўдзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак., каго (што).

Моцна пакрыўдзіць.

Хто ўкрыўдзіў малога?

укры́цце, -я, мн. -і, -яў, н.

Месца, збудаванне, якое ўкрывае, абараняе ад каго-, чаго-н.

Страляць з укрыцця.

У. ад зенітнага агню.

укры́ць, -ы́ю, -ы́еш, -ы́е; -ы́ты; зак., каго-што.

1. Закрыць з усіх бакоў.

У. машыну брызентам.

2. Запоўніць, засеяць чым-н. па паверхні, распаўсюдзіцца па ёй.

Цвіль укрыла сцены.

Чырвань укрыла шчокі.

3. Схаваць, засцерагчы ад каго-, чаго-н.

Ноч укрыла партызан ад ворага.

У. злачынца.

У. маёмасць ад аблажэння падаткам (перан.: утаіць).

|| незак. укрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| звар. укры́цца, -ы́юся, -ы́ешся, -ы́ецца; незак. укрыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. укрыццё, -я́, н. (да 1 і 3 знач.).