Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

накаўтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак. і незак., каго.

У боксе: прывесці (прыводзіць) праціўніка ў стан накаўта.

накаці́цца, -качу́ся, -ко́цішся, -ко́ціцца; зак.

1. Коцячыся, наткнуцца, ускаціцца на каго-, што-н.

Бочка накацілася на нагу.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Коцячыся, набегчы, пакрыць сабою.

Хваля накацілася на бераг.

3. перан. Нечакана ўзнікнуўшы, ахапіць.

Бяда раптоўна накацілася на вёску.

|| незак. нако́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

накаці́ць, -качу́, -ко́ціш, -ко́ціць; -ко́чаны; зак.

1. чаго. Прыкаціць нейкую колькасць чаго-н.

Н. бярвення.

2. што. Ускаціць што-н. на якую-н. паверхню.

Н. бочкі на платформу.

|| незак. нако́чваць, -аю, -аеш, -ае.

накача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., чаго.

1. Качаючы, зрабіць, прыгатаваць нейкую колькасць.

Н. галушак.

2. Выгладзіць пры дапамозе качалак у нейкай колькасці (пра бялізну і інш.).

|| незак. нака́чваць, -аю, -аеш, -ае; наз. нака́чванне, -я, н. (да 1 знач.).

наква́сіць, -ква́шу, -ква́сіш, -ква́сіць; -ква́шаны, зак., чаго.

Заквасіць пэўную колькасць чаго-н.

Н. бочку капусты.

|| незак. наква́шваць, -аю, -аеш, -ае.

накда́ўн, -а, м.

Стан баксёра ў час бою, калі ён, будучы збітым з ног, можа на працягу 10 секунд падняцца і працягваць бой.

на́кід, -у і -а, М -дзе, м.

1. -у, гл. накідаць.

2. -а, мн. -ы, -аў. Папярэдні, у агульных рысах малюнак, чарцёж і пад.

Н. партрэта.

накі́даць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што і чаго.

1. Кінуць у некалькі прыёмаў нейкую колькасць чаго-н.

Н. кучу камення.

2. Кідаючы, скласці ў якой-н. колькасці, напоўніць.

Н. кошык яблыкаў.

Н. пяць стагоў сена.

3. Скласці ў агульных рысах; хутка намеціць, напісаць, намаляваць што-н.

Н. план выступлення.

|| незак. накіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.) і накі́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. на́кід, -у, М -дзе, м. (да 3 знач.).

накі́дка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж.

1. Верхняе адзенне без рукавоў.

Плашч-н.

2. Пакрывала на падушкі.

Вышываныя накідкі.

накі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.

1. на каго (што). Кінуўшыся, напасці на каго-н.

Ваўкі накінуліся на авечак.

2. на каго (што). Пачаць раптам папракаць, лаяць каго-н.

Н. на чалавека з лаянкай.

3. на што. Пачаць з азартам, прагнасцю што-н. рабіць.

Н. на ежу.

|| незак. накіда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і накі́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.