Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

найме́нны, -ая, -ае (спец.).

Названы, абазначаны.

Найменны лік — лік, пры якім стаіць назва адзінкі вымярэння (напр., 7 кілаграмаў, 5 метраў).

найме́нш, прысл.

Менш за ўсё.

Н. выгадны варыянт.

найме́ншы, -ая, -ае.

Самы малы.

Найменшая часцінка.

на́йміт, -а, М -міце, мн. -ы, -аў, м.

1. Наёмны работнік, парабак.

2. перан. Той, хто з карыслівымі намерамі служыць чыім-н. мэтам, хто прадаўся каму-н. (пагард.).

Фашысцкія найміты.

|| прым. на́йміцкі, -ая, -ае.

на́ймічка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

Наёмная работніца, служанка; парабчанка.

Панская н.

найпе́рш, прысл. (разм.).

Перш за ўсё, у першую чаргу.

Дружба народаў засноўваецца н. на ўзаемнай павазе традыцый, гісторыі, культуры.

найпе́ршы, -ая, -ае (разм.).

1. Самы першы.

Найпершыя крокі дзіцяці.

2. Самы галоўны, самы важны; самы лепшы.

Н. гарманіст у вёсцы.

найсці́, найду́, но́йдзеш, но́йдзе; найшо́ў, -шла́, -шло́; найдзі́; зак.

1. на каго-што. Ідучы, наступіць на што-н.

Н. на купіну.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), на што. Насунуўшыся, закрыць сабою.

Хмара найшла на сонца.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыйсці ў вялікай колькасці; пранікнуць у якое-н. месца.

Найшло народу на сход.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., на каго. Апанаваць, ахапіць (аб пачуццях).

На яго найшла туга.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Настаць, з’явіцца раптам.

Бяда найшла неспадзявана.

|| незак. нахо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

нака́з, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Павучанне, настаўленне.

Бацькоўскі н.

2. Даручэнні выбаршчыкаў свайму дэпутату ў пісьмовай або вуснай форме для вырашэння ў пэўных інстанцыях.

Наказы выбаршчыкаў.

наказа́ць, -кажу́, -ка́жаш, -ка́жа; -кажы́; зак., каму і без дап.

1. Паведаміць каму-н. аб чым-н. праз каго-н.

Н. праз знаёмых.

2. Даць наказ, даручэнне.

Доктар наказаў сачыць за раненым.

3. Нагаварыць, сказаць многа чаго-н. (разм.).

Прабачце, наказаў вам немаведама колькі навін.

|| незак. нака́зваць, -аю, -аеш, -ае.