Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

валі́ць¹, валю́, ва́ліш, ва́ліць; незак.

1. каго-што. Прымушаць па́даць.

Бура валіць лес.

В. з ног.

В. дрэвы (сячы, пілаваць; спец.).

2. што. Скідаць у вялікай колькасці, складаць без разбору.

В. усё ў адну кучу (таксама перан.: змешваць неаднолькавыя рэчы, з’явы, не бачыць розніцы паміж імі).

3. перан., што на каго-што. Перакладаць (адказнасць, віну, работу і пад.) на каго-, што-н. (разм.).

В. віну на іншых.

В. усё на абставіны.

|| зак. павалі́ць, -алю́, -а́ліш, -а́ліць; -а́лены (да 1 знач.) і звалі́ць, -алю́, -а́ліш, -а́ліць; -а́лены.

|| наз. ва́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1 знач.).

В. лесу.

валі́ць², 1 і 2 ас. не ўжыв., ва́ліць; незак.

1. Ісці, рухацца натоўпам або па́даць, паднімацца ў вялікай колькасці (разм.).

Натоўп валіць.

Пара валіць.

2. заг. валі(це). Ужыв. як пабуджэнне да дзеяння (разм.).

Ну, валі ў магазін!

3. што. Качаючы, збіваць з воўны.

В. валёнкі.

|| зак. павалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць (да 1 і 3 знач.) і звалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць; -ва́лены (да 3 знач.).

Паваліў снег.

Паваліць (зваліць) усю воўну.

|| наз. вале́нне, -я, н. (да 3 знач.).

В. сукна.

валкава́ць, -ку́ю, -ку́еш, -ку́е; -ку́й; -кава́ны; незак., што.

Зграбаць скошаную траву, збажыну і пад. ў валкі.

В. сена.

|| наз. валкава́нне, -я, н.

ва́лкі, -ая, -ае (разм.).

1. Які добра і хутка ўвальваецца.

Валкае сукно.

2. Пра паходку: хісткі, з перавальваннем з боку на бок.

|| наз. ва́лкасць, -і, ж.

валлекава́ты, -ая, -ае (разм.).

З вялікім валляком.

|| наз. валлекава́тасць, -і, ж.

валлё, -я, мн. во́ллі, -яў, н.

Пашыраная частка стрававода ў птушак, насякомых, малюскаў, дзе папярэдне перапрацоўваецца ежа.

|| прым. валлёвы, -ая, -ае.

валля́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Павелічэнне шчытападобнай залозы.

2. Тое, што і валлё.

|| прым. валляко́вы, -ая, -ае.

вало́вы гл. вол.

вало́даць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. кім-чым. Мець у сваёй уласнасці, уладаць.

В. маёмасцю.

2. перан., кім. Трымаць у сваёй уладзе, падпарадкоўваць сабе, кіраваць.

Адна думка ўвесь час валодае ім.

3. чым. Умець, мець магчымасць карыстацца чым-н., дзейнічаць пры дапамозе чаго-н.

В. зброяй.

Не в. левай рукой.

В. пяром (умець добра пісаць). В. некалькімі замежнымі мовамі (ведаць іх). В. сабой (трымацца спакойна ў любых абставінах).

|| наз. вало́данне, -я, н.

вало́к, -лка́, мн. -лкі́, -лко́ў, м.

Доўгая града згрэбенага сена, збажыны і пад.

Зграбаць сена ў валкі.