Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

скрыжава́нне, -я, н.

1. гл. скрыжаваць.

2. Месца, дзе скрыжоўваюцца дарогі, вуліцы.

С. шашэйных дарог.

3. Адзін з відаў моўнай канвергенцыі (сыходжання, прыпадобнівання моў; уст.).

С. моў.

скрыжава́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -жу́ецца; зак.

1. гл. крыжавацца.

2. Спалучыцца адзін з адным у выніку скрыжавання (пра расліны, жывёл).

3. Зрабіць уплыў адзін на аднаго ў выніку скрыжавання (пра мовы, гаворкі; уст.).

|| незак. скрыжо́ўвацца, -аецца.

|| наз. скрыжава́нне, -я, н.

скрыжава́ць, -жу́ю, -жу́еш, -жу́е; -жу́й; -жава́ны; зак.

1. што. Скласці што-н. крыж-накрыж.

С. рукі.

2. каго-што. Зрабіць спарванне розных відаў (жывёл, раслін) для атрымання новай пароды, гатунку.

Скрыжаваць шпагі — уступіць у бой, спрэчку.

|| незак. скрыжо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. скрыжава́нне, -я, н.

скрыжа́ль, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.

1. Дошка з напісаным на ёй свяшчэнным тэкстам.

2. перан., звычайна мн., -ей. Пра тое, што захоўвае, куды занесены памятныя даты, падзеі, імёны і пад.

Падзеі засведчаны на скрыжалях гісторыі.

скрыль, -я́, мн. -і́, -ёў, м.

Адрэзаны значны кавалак чаго-н. (пераважна пра сала, сыр, кавун і пад.).

Скрылі сала.

|| памянш. скры́лік, -а, мн. -і, -аў, м. і скрылёк, -лька́, мн. -лькі́, -лько́ў, м.

скрыля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; незак., што (разм.).

Нарэзваць скрылікамі.

С. кавуны.

скры́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

Ёмістасць звычайна чатырохвугольнай формы для захоўвання, укладвання чаго-н.

С. для цвікоў.

Паштовая с.

Снарадная с.

|| памянш. скры́начка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. скры́начны, -ая, -ае.

скры́ня, -і, мн. -і, -ры́нь, ж.

1. Драўляная чатырохвугольная пасудзіна для ссыпання ці складвання чаго-н.

С. для ячменю.

2. Прадаўгаватая пасудзіна для перавозкі і трымання сельскагаспадарчых прадуктаў (бульбы, морквы і пад.).

Ссыпаць бульбу ў скрыню.

3. Тое, што і куфар.

|| прым. скры́невы, -ая, -ае.

Скрыневае века.

скрып, -у, м.

Рэзкі гук, што ўзнікае пры трэнні.

С. дзвярэй.

За адным скрыпам (разм.) — за адным заходам.

Са скрыпам (разм.) — нехаця ці з цяжкасцю (рабіць што-н.).

Са скрыпам атрымаў дазвол на паездку.

скры́паць, -аю, -аеш, -ае; незак.

Тое, што і скрыпець.

С. дзвярыма.

|| наз. скры́панне, -я, н.