Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

скаці́ць, скачу́, ско́ціш, ско́ціць; ско́чаны; зак.

1. каго-што. Коцячы па нахільнай паверхні, спусціць.

С. камень з гары.

С. бервяно з калёс.

2. Тое, што і скаціцца (разм.).

С. з гары на мапедзе.

3. каго-што. Коцячы, сабраць у адно месца.

С. круглякі ў кучу.

|| незак. ско́чваць, -аю, -аеш, -ае; наз. ско́чванне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).

скача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., што.

1. гл. качаць.

2. Качаючы, надаць круглую форму чаму-н.

С. з хлеба галушку.

С. у трубку шпалеры.

3. Качаючыся, прыціснуць да зямлі, змяць (разм.).

С. пасевы жыта.

|| незак. ска́чваць, -аю, -аеш, -ае.

скачкападо́бны, -ая, -ае.

Які развіваецца скачка́мі, без плаўных пераходаў ад аднаго да другога; нераўнамерны.

Скачкападобнае развіццё.

|| наз. скачкападо́бнасць, -і, ж.

ска́чкі, -чак.

Від коннага спорту — спаборніцтвы на верхавых конях.

С. з перашкодамі.

|| прым. скакавы́, -а́я, -о́е.

С. конь.

Скакавыя спаборніцтвы.

скачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.

1. Хуткае перамяшчэнне цела адштурхоўваннем ад якога-н. пункта апоры.

С. зайца.

2. перан. Рэзкае змяненне чаго-н.

С. зарплаты.

С. узроўню вады.

3. Пераход ад старога якаснага стану да новага ў выніку колькасных змяненняў (кніжн.).

|| прым. скачко́вы, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

С. механізм (у кінаапаратуры: які скачкападобна, рыўкамі перамяшчае кінастужку пры зме́не кадраў).

сква́пны, -ая, -ае.

1. Прагны да багацця і нажывы, хцівы.

2. на што, да чаго. Які прагна імкнецца мець што-н. у вялікай колькасці.

С. на кнігі.

|| наз. сква́пнасць, -і, ж.

сква́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

Падсмажаны кавалачак сала.

Напячы скварак.

сква́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пячыся на агні; смажыцца.

У печы скварыцца свежае сала.

2. перан. Грэцца на сонцы; быць у вельмі гарачым месцы (разм.).

|| зак. сасква́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца.

сква́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; незак., што.

1. Пячы на агні сала.

С. свежаніну.

2. перан. і без дап. Паліць (пра сонца; разм.).

Цэлы дзень скварыць сонца.

|| зак. сасква́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны (да 1 знач.) і засква́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны (пра страву).

|| наз. сква́ранне, -я, н.

сква́сіць, -ва́шу, -ва́сіш, -ва́сіць; -ва́шаны; зак., што.

Зрабіць што-н. квашаным.

С. капусту.

С. малако.