Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

качага́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

Памяшканне, дзе знаходзяцца топкі паравых катлоў.

|| прым. качага́рны, -ая, -ае.

кача́лка¹, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.

Крэсла з выгнутымі палазамі, на якіх яно качаецца.

кача́лка², -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.

1. Драўляны валік для раскачвання цеста.

2. Прыстасаванне для разгладжвання бялізны качаннем (устар.).

кача́н, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Плод капусты: шчыльна звітыя ў галоўку капусныя лісты.

|| прым. кача́нны, -ая, -ае і качано́вы, -ая, -ае.

качаня́ і качанё, -ня́ці, мн.я́ты, -ня́т, н.

Птушаня качкі.

ка́чар, -а, мн. -ы, -аў, м.

Самец качкі.

|| прым. ка́чаравы, -ая, -ае.

качарга́, -і́, ДМ -рзе́, мн. качэ́ргі іліч. 2, 3, 4) качаргі́, -чэ́ргаў, ж.

Тоўсты жалезны прут, сагнуты на канцы, для перамешвання паліва ў печы, выграбання попелу.

|| памянш. качарэ́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.

|| прым. качарго́вы, -ая, -ае.

кача́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. Тое, што і каціцца¹ (у 1 знач.), але абазначае рух, які адбываецца ў розны час і ў розных напрамках.

Мячык качаецца па падлозе.

2. Пераварочвацца, перакульвацца з боку на бок (пра чалавека, жывёлу).

К. ў траве.

Конь качаецца па зямлі.

Дзеці качаюцца ў снезе.

3. Ляжаць без справы, без сну (разм.).

К. да раніцы ў ложку.

4. Быць хворым (разм.).

Цэлы месяц качалася з пабітай нагой (разм.).

|| наз. кача́нне, -я, н.

кача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каго-што. Тое, што і каціць (у 1 знач.), але абазначае рух, які адбываецца ў розны час і ў розных напрамках.

К. бочкі.

К. бярвенне.

2. што. Размякчаючы ў руках і рухаючы па якой-н. паверхні, надаваць чаму-н. акруглую форму.

К. клёцкі.

К. шарыкі з пластыліну.

3. што. Паварочваць з боку на бок у чым-н. сыпкім, вязкім.

К. рыбу ў муцэ.

4. што. Разгладжваць пры дапамозе качалкі, качалак.

К. абрусы.

5. што. Рабіць пракатку (спец.).

К. ліставое жалеза.

6. Падкідваць каго-н. на руках, выражаючы радасць, захапленне і пад. (разм.).

|| зак. пакача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны (да 2—4 і 6 знач.), вы́качаць, -аю, -аеш, -ае; -аны (да 3 і 4 знач.) і скача́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны (да 2 знач.).

|| наз. кача́нне, -я, н.

ка́чачніца, -ы, мн. -ы, -ніц, ж.

Работніца, якая даглядае качак на птушкаферме.