Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

насты́рны, -ая, -ае (разм.).

Упарты ў дасягненні чаго-н., вельмі настойлівы.

Н. хлопец.

|| наз. насты́рнасць, -і, ж.

насты́ць, -ты́ну, -ты́неш, -ты́не; -ты́нь; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць халодным.

Хата настыла.

Печ настыла.

2. Змерзнуць.

Ногі настылі.

|| незак. настыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

насука́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., чаго.

Падрыхтаваць суканнем.

Н. цэвак.

|| незак. насу́кваць, -аю, -аеш, -ае.

насу́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.

1. Рухаючыся, наблізіцца да каго-, чаго-н.

Хмара насунулася.

2. перан. Надысці, наблізіцца (пра час, падзеі і пад.).

Ноч насунулася.

3. Ссунуўшыся, закрыць сабой што-н.

Хустка насунулася на лоб.

|| незак. насо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

насу́нуць, -су́ну, -су́неш, -су́не; -су́нь; -су́нуты; зак.

1. чаго. Нассоўваць у адно месца нейкую колькасць чаго-н.

Н. кучу лісця.

2. што. Закрыць, засланіць чым-н. каго-, што-н.

Н. шапку на вочы.

3. што. Надзець, уссунуць на што-н. (разм.).

Н. боты на ногі.

|| незак. насо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

насу́піцца, -плюся, -пішся, -піцца; зак.

1. Ссунуўшы бровы, прыняць пахмурны, непрыветлівы выгляд.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Зрабіцца пахмурным, змрочным.

Твар яго насупіўся ад раздражнёнасці.

|| незак. насу́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.

насу́піць, -плю, -піш, -піць; -плены; зак., што.

Тое, што і нахмурыць.

Н. бровы.

|| незак. насу́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

насу́праць і насупро́ць, прысл. і прыназ.

1. прысл. Прама перад кім-, чым-н., на процілеглым баку.

Ён жыве н.

2. прысл. Наперакор, нязгодна з кім-, чым-н. (разм.).

Гаварыць н.

Рабіць усё н.

3. прыназ. з Р. Указвае на прадмет або асобу, перад якімі на процілеглым баку што-н. размяшчаецца.

Сядзець н. акна.

4. прыназ. з Р і Д. Наперакор каму-, чаму-н., нязгодна з кім-, чым-н.

Н. жаданням.

Н. волі бацькі.

5. прыназ. з Р. Указвае на тэрмін, адрэзак часу, перад якім што-н. існуе, адбываецца ці павінна адбыцца.

Паехаць у горад н. ночы.

насурмі́цца гл. сурміць.

насурмі́ць гл. сурміць.