Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

надзерці, ; зак.

Тое, што і надраць.

|| незак. надзіраць, .

надзець, ; зак.

  1. Адзець на сябе або на каго-н. вопратку, абутак і пад.

    • Н. паліто.
  2. Уздзець, начапіць які-н. прадмет на каго-, што-н.

    • Н. пярсцёнак.
    • Н. акуляры.
  3. Начыніць, напіхаць чым-н. (спец., разм.).

    • Н. качку кашай.

|| незак. надзяваць, .

|| звар. надзецца, .

|| незак. надзявацца, .

|| наз. надзяванне, .

надзея, , ж.

  1. Чаканне чаго-н. добрага, упэўненасць у ажыццяўленні чаго-н. радаснага.

    • Светлая н.
    • Падаваць надзеі (выяўляць якія-н. задаткі, праяўляць здольнасці да чаго-н.).
  2. Той, або тое, на каго, на што можна спадзявацца, апірацца.

    • Мір — н. ўсяго чалавецтва.
    • Сын — уся мая н.

надзённы, .

  1. Які мае важнае жыццёвае значэнне, неабходны; актуальны.

    • Надзённыя задачы.
  2. Які бывае кожны дзень.

    • Надзённыя клопаты.

  • Хлеб наш надзённы — самае неабходнае для існавання.

|| наз. надзённасць, .

надзёншчына, , ж. (разм.).

Надзённыя клопаты; тое, што бывае кожны дзень.

  • Надакучыла н.

надзіва, прысл. (разм.).

Надзвычай; надта, вельмі.

  • Н. цёплая зіма.

надзівіцца, ; зак.

Многа, уволю падзівіцца.

  • Не н. з прыгажосці нарачанскага краю.

надзьмуты, .

  1. Важны, ганарысты, поўны пыхі.

    • Ён заўсёды нейкі н.
  2. Пакрыўджаны, незадаволены, сярдзіты, які выражае крыўду.

    • Н. выгляд.

|| наз. надзьмутасць, .

надзьмуцца, ; зак.

  1. Напоўніцца паветрам, газам, зрабіцца пругкім; нацягнуцца ад ветру.

    • Ветразь надзьмуўся.
  2. Пра птушак: натапырыцца, падняўшы пер’е.

  3. перан. Пакрыўдзіцца, нахмурыцца, зрабіць нездаволены выраз твару (разм.).

  4. перан. Стаць важным, прыняць ганарысты выгляд (разм.).

  • Надзьмуцца як мыш на крупы (разм.) — пра чалавека, які мае пакрыўджаны, нездаволены выгляд.

|| незак. надзімацца, .

надзьмуць, ; зак.

  1. Напоўніць паветрам або газам, зрабіць пругкім; нацягнуць што-н. ветрам.

    • Н. парус.
    • Н. мяч.
  2. чаго, безас. Нанесці ветрам.

    • Н. снегу.
    • Надзьмула ў вуха (выклікала прастуду).
    • У пакой надзьмула (пра халоднае паветра).
    • Надзьмуць губы (разм. неадабр.) пакрыўдзіцца.

|| незак. надзімаць, .

|| наз. надзіманне, .