Verbum

ні​¹, часц. і злуч. уступальны.

1. часц. Служыць для ўзмацнення адмаўлення.

   • На небе ні хмурынкі.
   • Ні адной рэчы не згубіў.

2. часц. узмацн. У сцвярджальных сказах у спалуч. са словамі «хто», «куды», «як» і пад. паказвае, што дзеянне, выражанае дзеясловам, захоўвае сваю сілу пры любых абставінах.

   • Як ні спяшайся, усё роўна не паспееш.

3. часц. адмоўная. Ужыв. у спалуч. з Р назоўнікаў у безасабовых адмоўных сказах пры катэгарычнай забароне якога-н. дзеяння.

   • Ні кроку далей!

4. злуч. уступальны. пералічальны. Ужыв. ў адмоўных сказах пры пералічэнні аднародных членаў.

   • Не чуваць ні песень, ні гоману.

ні​² (заўсёды без націску).

У спалучэнні з прыназоўнікамі з’яўляецца адасабляльнай часткай займеннікаў «ніхто», «нішто», «нічый», «ніякі» і інш.

• Ні ў якім разе.
• Ад яго адмовіліся як ад чалавека, ні на якую работу не прыгоднага.

ніадкуль, прысл.

Ні з якога месца, ні з якога боку.

• Н. няма звестак.
• Н. не чуваць галасоў.

нібы, часц. і злуч. уступальны.

1. злуч. уступальны. параўнальны. Ужыв. у параўнальных зваротах і сказах; па значэнню адпавядае злучніку «як».

   • Гул нарастаў, н. пры абвале.

2. злуч. уступальны. тлумачальны. Выражае адценне недаверу да выказанага.

   • Так дакладна расказвае, н. сам бачыў.

3. часц. Выражае ўпэўненасць у адваротным, адмаўляючы магчымасць сумнення.

   • Н. я не клапацілася аб дзецях! (запэўніванне ў тым, што клапацілася).

нібыта, часц. і злуч. уступальны.

Тое, што і нібы.

ніва, ✂, ж.

1. Апрацаванае пад сяўбу або засеянае поле.

   • Калгасная н.

2. перан. Галіна дзейнасці.

   • Працуе на высакароднай ніве асветы.

нівелір, ✂, м.

Геадэзічны прыбор для нівеліравання.

нівеліравацца, ✂; зак. і незак.

Згладзіцца (згладжвацца), страціўшы свае асаблівасці.

• Пад уплывам літаратурнай мовы нівеліруюцца дыялектныя асаблівасці.

|| наз. нівеліраванне, ✂ і нівеліроўка, ✂.

нівеліраваць, ✂; зак. і незак.

1. Вызначыць (вызначаць) спецыяльнымі прыборамі вышыню пунктаў зямной паверхні над узроўнем мора або адносна якой-н. пэўнай вышыні (спец.).

2. перан. Ураўноўваючы, згладзіць (згладжваць), знішчыць (-чаць) адрозненні паміж кім-, чым-н. (кніжн.).

   • Н. асаблівасці.

|| наз. нівеліраванне, ✂ і нівеліроўка, ✂.

нівеліроўшчык, ✂, м.

Спецыяліст па нівеліраванню (у 1 знач.).

|| ж. нівеліроўшчыца, ✂.