Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

чапля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца; незак.

1. за каго-што. Кранаць, датыкацца, зачэпліваючы што-н.

Кузаў машыны чапляўся за галіны.

2. за каго-што. Хапацца, трымацца за што-н.; падчэплівацца, павісаць на чым-н.

Ч. на плот.

Дзяцел чапляецца кіпцюрамі за кару.

Ч. на падножку трамвая.

3. перан., за што. Імкнуцца любым чынам утрымаць, зберагчы што-н.; выкарыстаць усе сродкі, магчымасці для дасягнення чаго-н.

Усё старое ўпарта чапляецца за жыццё.

4. перан. Прыдзірацца да каго-, чаго-н.; прыставаць да каго-н.; назаляць (разм.).

Чаго ты да мяне чапляешся?

|| наз. чапля́нне, -я, н.

чапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак.

1. за каго-што. Тое, што і чапляцца (у 1 знач.).

2. што. Падчэпліваць, браць чым-н. вострым.

Ч. скварку на відэлец.

3. што на што. Вешаць (разм.).

Ч. фіранкі.

4. што. Надзяваць што-н. (разм.).

Ч. акуляры.

5. Тое, што і чапляцца (у 4 знач.).

|| наз. чапля́нне, -я, н.

чапра́к, -у́, м.

Найбольш тоўстая і моцная частка скуры на спіне жывёлы, што ідзе на выраб падэшвы і на тэхнічныя патрэбы.

|| прым. чапра́чны, -ая, -ае.

чапуры́сты, -ая, -ае (разм.).

Які любіць чапурыцца, прыбірацца.

|| наз. чапуры́стасць, -і, ж.

чапуры́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца; незак. (разм.).

Прыхарошвацца, прыбірацца.

Дзяўчаты чапурыліся на гулянне.

|| зак. прычапуры́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца.

чапуры́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; незак., каго-што (разм.).

Прыхарошваць, прыбіраць.

|| зак. прычапуры́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; -пу́раны.

чапяла́, -ы́, мн. чапёлы і (зліч. 2, 3, 4) чапялы́, -пёл, ж. Спецыяльна загнутая на канцы лапатачка з ручкай для захоплівання гарачай скаварады.

чапяльні́к, чапельніка́, мн. чапельнікі́, чапельніко́ў, м.

Ручка чапялы.

ча́ра, -ы, мн. -ы, чар, ж. (уст, паэт).

Шкляная пасудзіна для піцця віна, часта з рознымі ўпрыгожаннямі.

чарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; незак.

1. Паводле народных павер’яў: уздзейнічаць чарамі, магічнымі прыёмамі на людзей.

2. перан., каго-што. Захапляць, вабіць.

Дзяўчына чаравала ўсіх сваёй прыгажосцю.

|| наз. чарава́нне, -я, н.