Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

чыгу́н, -у́ і -а́, м.

1. -у́. Сплаў жалеза з вугляродам, больш крохкі, менш коўкі, чым сталь.

Выплаўка чыгуну.

2. -а́. Гаршчок з такога сплаву.

Паставіць ч. у печ.

|| памянш. чыгуно́к, -нка́, мн. -нкі́, -нко́ў, м. (да 2 знач.) і чыгу́нчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 2 знач.).

|| прым. чыгу́нны, -ая, -ае.

чыгуналіце́йны, -ая, -ае.

Які мае адносіны да выплаўкі, ліцця чыгуну (у 1 знач.)

Ч. завод.

чыгуналіце́йшчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Рабочы, які займаецца выплаўкай чыгуну, ліццём чыгунных вырабаў.

чыгунаплаві́льны, -ая, -ае.

Тое, што і чыгуналіцейны.

Ч. завод.

чыгу́начнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Работнік чыгуначнага транспарту.

|| ж. чыгу́начніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

чыгу́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

1. Рэйкавая дарога, прызначаная для руху цягнікоў.

Пракласці чыгунку.

Рамонт чыгункі.

2. Комплекснае транспартнае прадпрыемства, якое забяспечвае перавозку пасажыраў і грузаў па такой дарозе.

Працаваць дыспетчарам на чыгунцы.

3. Чыгунная печка (разм.).

|| прым. чыгу́начны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

чыж, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Невялікая лясная пеўчая птушка сямейства ўюрковых.

|| прым. чыжо́ў, -жо́ва і чыжо́вы, -ая, -ае.

чы́жык¹, -а, мн. -і, -аў, м.

Тое, што і чыж.

|| прым. чы́жыкавы, -ая, -ае.

чы́жык², -а, м.

Дзіцячая гульня, у якой завостраная з двух канцоў палачка заганяецца кіем у круг, а таксама сама такая палачка.

Гуляць у чыжыка.

чый¹, чыя́, чыё, займ. пыт. і адносны.

1. пыт. Указвае на прыналежнасць каго-, чаго-н. каму-н.

Чыя гэта хата? Чый гэта нож?

2. пыт. і адносны. 3 якой сям’і, з якога роду.

Чый ты будзеш?

3. Тое, што і чый-небудзь (разм.).

Не хадзі босы, абуй чые чаравікі.

4. адносны. Падпарадкоўвае даданыя азначальныя сказы.

Гэта быў чалавек, чыя хата стаяла на ўзлеску.

5. адносны. Падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы.

Настаўніца паведаміла вучням, чыё сачыненне лепшае.

6. адносны. Падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.

Няхай той, чыя гэта шапка, і забярэ яе.