чын¹, -у і -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. -у. Службовы разрад у вайсковых і цывільных служачых.
Ч. маёра.
На заводзе ў яго быў вялікі ч., дырэктарскі.
2. -а. Пасада або асоба, якая займае пасаду (разм.).
Чыны дыпламатычнага рангу.
○ Класныя чыны — цывільныя званні, якія прысвойваюцца пракурорска-следчым работнікам пракуратуры.
Ніжні чын — салдат у царскай арміі ў адрозненне ад афіцэраў.
◊
Чын чынам (чынаром); чын па чыну (разм.) — найлепш; так, як трэба.
чын², -у, м.
У Т адз. л. ў спалучэнні з прыметнікам і займеннікам ужыв. ў знач.: спосаб, прыём; гэта спалучэнне адпавядае прыслоўю са знач. дадзенага прыметніка або займенніка.
Такім чынам.
Належным чынам.
Адпаведным чынам.
◊
Грэшным чынам (у знач. пабочн. сл.; разм.) — трэба прызнацца; на жаль.
чынадра́л, -а, мн. -ы, -аў, м. (разм., пагард.).
Чыноўнік, бюракрат.
чына́ра, -ы, мн. -ы, -на́р, ж.
Дрэва сямейства платанавых; усходні платан.
|| прым. чына́равы, -ая, -ае.
чынашанава́нне, -я, н. (уст., іран.).
Павага, шанаванне старшых па чыне, па службовым становішчы.
чыні́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., чы́ніцца; незак.
Рабіцца, дзеяцца, адбывацца.
У вёсцы чынілася несправядлівасць.
чыні́ць, чыню́, чы́ніш, чы́ніць; чы́нены; незак., што.
1. Рабіць, учыняць, тварыць.
Запас бяды не чыніць.
2. Рабіць кудзелю.
Жанчыны чынілі кудзелю.
|| зак. учыні́ць, -чыню́, -чы́ніш, -чы́ніць; -чы́нены (да 1 знач.).
чы́нны, -ая, -ае (кніжн.).
1. Дзейсны, актыўны.
Браць ч. ўдзел у грамадскім жыцці.
2. Важны, салідны.
Ч. выгляд.
|| наз. чы́ннасць, -і, ж.
чыно́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Дзяржаўны служачы, які мае чын або займае дзяржаўную пасаду.
2. перан. Той, хто выконвае сваю работу фармальна, без жывога інтарэсу, строга па інструкцыі.
|| прым. чыно́ўніцкі, -ая, -ае і чыно́ўны, -ая, -ае (да 1 знач.).
чыно́ўніцтва, -а, н.
1. зб. Чыноўнікі (гл. чыноўнік у 1 знач.).
Дробнае ч.
2. перан. Паводзіны, псіхалогія, уласцівыя чыноўніку (у 2 знач.).
Яму не ўласціва ч.