Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

страха́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Рабочы, які крые стрэхі.

|| прым. страха́рскі, -ая, -ае.

страхо́ўка, -і, ДМ -ўцы, мн. -і, -хо́вак, ж.

1. гл. страхаваць.

2. Грашовая кампенсацыя, што выплачваецца страхавой установай страхавальніку.

Атрымаць страхоўку.

3. Страхавы ўзнос (разм.).

Заплаціць страхоўку.

4. Гарантыя ад чаго-н. непрыемнага, непажаданага.

Зрабіць што-н. для страхоўкі.

страхо́ўшчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Установа, якая бярэ на сябе абавязкі па выплаце страхавой кампенсацыі страхавальшчыку.

страхо́цце, -я, мн. -і, -яў, н. (разм.).

Той, хто (або тое, што) наганяе страх, палохае; нешта пачварнае, брыдкае, вельмі непрыгожае.

стра́ціцца, стра́чуся, стра́цішся, стра́ціцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв). Згубіцца, знікнуць.

Страціліся сілы.

Страцілася надзея.

2. Растраціцца, патраціцца.

За гэту паездку я надта страцілася.

|| незак. стра́чвацца, -аецца (да 1 знач.).

стра́ціць, стра́чу, стра́ціш, стра́ціць; стра́чаны; зак.

1. каго-што. Застацца без каго-, чаго-н.; панесці страты.

С. сябра.

С. працу.

У вайне Беларусь страціла кожнага трэцяга.

2. што. Без карысці, марна патраціць што-н. (пра час, грошы і пад.).

С. цэлы месяц.

С. многа грошай без патрэбы.

3. што. Не захаваць, не зберагчы што-н.

С. сілы і здароўе.

4. што. Часткова або поўнасцю пазбавіцца якіх-н. уласцівасцей, якасцей, сувязей і пад.

С. надзею.

С. давер.

С. сувязь з аднакласнікамі.

5. што. Збіцца з дарогі, згубіць след.

С. сцежку.

Страціць ласку ў каго — перастаць быць у пашане, павазе.

Страціць прытомнасць — абамлець, самлець.

Страціць розум — здурнець.

|| незак. стра́чваць, -аю, -аеш, -ае.

страчавы́шыты, -ая, -ае (спец.).

Упрыгожаны вышыўкай ці ажурнай строчкай.

Страчавышытыя вырабы.

страчо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.

Падобны на смаржок грыб, які мае карычневую шапку, часткова зрослую з ножкай.

|| прым. страчко́вы, -ая, -ае.

страчы́ць, страчу́, стро́чыш, стро́чыць; стро́чаны; незак.

1. што і без дап. Шыць на швейнай машыне, вышываць суцэльным швом.

С. сукенку.

С. цэлы вечар.

2. перан., што і без дап. Хутка, паспешна пісаць (разм.).

С. ліст.

3. перан., без дап. Страляць (пра частую стральбу з аўтаматычнай зброі).

С. з кулямёта.

|| зак. настрачы́ць, -страчу́, -стро́чыш, -стро́чыць; -стро́чаны (да 2 знач.) і прастрачы́ць, -страчу́, -стро́чыш, -стро́чыць; -стро́чаны (да 1 знач.).

стра́шны, -ая, -ае.

1. Які выклікае пачуццё страху.

С. звер.

Страшнае здарэнне.

Страшна (прысл.) у лесе перад навальніцай.

У жыцці было і страшнае (наз.).

2. Вельмі вялікі або моцны па ступені праяўлення чаго-н., значны (разм.).

С. холад.

С. выбух скалануў паветра.

3. Які выклікае непрыемныя пачуцці, уражвае сваім трагізмам; цяжкі.

Балючая і страшная вестка.