Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

спрынцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; незак., што.

Прамываць струменямі вады або лякарства з асобага прыстасавання.

|| звар. спрынцава́цца, -цу́юся, -цу́ешся, -цу́ецца; -цу́йся.

|| наз. спрынцава́нне, -я, н. і спрынцо́ўка, -і, ДМо́ўцы, ж.

|| прым. спрынцава́льны, -ая, -ае.

спрынцо́ўка, -і, ДМо́ўцы, мн. -і, -цо́вак, ж.

1. гл. спрынцаваць.

2. Прыстасаванне, якім спрынцуюць.

|| прым. спрынцо́вачны, -ая, -ае.

спрыт, -у, М спры́це, м.

1. Дасканаласць, умельства, хуткасць у руках.

С. у руках.

2. Лоўкасць у рабоце, гаспадарлівасць; майстэрства; здатнасць да чаго-н.

Гаспадарскі с. (уменне).

3. Абаротлівасць, уменне ўладжваць асабістыя справы, пранырлівасць.

Зайздросны с.

Дзякуючы выключнаму спрыту ён хутка разбагацеў.

спры́тны, -ая, -ае.

1. Якому ўласцівы фізічны спрыт; лоўкі, умелы, паваротлівы ў рабоце.

Ён быў с., здольны да ўсякай работы.

Спрытныя рукі ўсё зробяць.

2. Які знаходзіць выхад з любога становішча, прадпрымальны, кемлівы, знаходлівы.

С. арганізатар.

3. Зграбны, прыгожага аблічча, стройнага складу.

С. хлопец.

4. Зручны для карыстання (пра рэчы, прылады; разм.).

Спрытная лапата.

|| наз. спры́тнасць, -і, ж.

спрытню́га, -і, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМю́зе, Т -ай (-аю), ж., мн. -і, -ню́г (разм., неадабр.).

Чалавек, які рознымі хітрыкамі выгадна для сябе выкарыстоўвае абставіны.

Ведаем мы гэтага спрытнюгу, ён ужо тры кватэры мае.

спрыя́льны, -ая, -ае.

1. Які спрыяе, дапамагае чаму-н., карысны для чаго-н.

Спрыяльныя ўмовы.

С. клімат.

2. Добразычлівы, які прыхільна ставіцца да іншых, спрыяе ім у чым-н.

Спрыяльныя адносіны.

|| наз. спрыя́льнасць, -і, ж.

спрыя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак., каму-чаму.

1. Садзейнічаць, дапамагаць.

С. развіццю навукі.

2. Праяўляць добразычлівасць да каго-н.

С. суседу.

|| зак. паспрыя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. спрыя́нне, -я, н.

спрэ́гчы¹, спрагу́, спражэ́ш, спражэ́; спражо́м, спражаце́, спрагу́ць; спрог, спрэ́гла; спражы́; спрэ́жаны; зак., каго.

Запрэгчы разам у адну вупраж (коней, быкоў і пад.).

|| незак. спрага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. спрага́нне, -я, н. і спрэ́жка, -і, ДМ -жцы, ж.

спрэ́гчы², спрагу́, спражэ́ш, спражэ́; спражо́м, спражаце́, спрагу́ць; спрог, спрэ́гла; спражы́; спрэ́жаны; зак., што.

Тое, што і спражыць.

спрэ́гчыся¹, спрагу́ся, спражэ́шся, спражэ́цца; спражо́мся, спражаце́ся, спрагу́цца; спро́гся, спрэ́глася; спражы́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Запрэгчы разам (пра коней, валоў і пад.).

2. перан. Аб’яднацца для выканання якой-н. справы (разм.).

|| незак. спрага́цца, -а́ецца; -а́емся, -а́ецеся, -а́юцца (да 2 знач.).