Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

развяза́ць, -вяжу́, -вя́жаш, -вя́жа; -вяжы́; -вя́заны; зак.

1. каго-што. Раз’яднаць канцы чаго-н. звязанага, вызваліць ад розных завязак.

Р. вузел.

Р. хустку.

Р. мяшок.

2. перан., што. Даць чаму-н. развіцца, разгарнуцца, праявіцца ў поўнай меры.

Р. ініцыятыву мас.

Развязаць рукі каму — даць свабоду дзеянняў, вызваліць ад якіх-н. абавязацельстваў.

Развязаць язык каму — прымусіць разгаварыцца.

|| незак. развя́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. развя́зка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж. (да 1 знач.) і развя́званне, -я, н.

развя́зка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж.

1. гл. развязаць.

2. Збудаванне на аўтамабільных дарогах, якое дазваляе транспарту бесперапынна рухацца ў розных напрамках.

Пабудаваць новую развязку.

3. Заключны эпізод, які завяршае развіццё сюжэта мастацкага твора; вырашэнне канфлікту ў літаратурным творы (спец.).

Нечаканая р. рамана.

развя́зны, -ая, -ае.

Залішне вольны, бесцырымонны (чалавек, яго паводзіны).

Развязныя манеры.

Паводзіць сябе развязна (прысл.).

|| наз. развя́знасць, -і, ж.

развянча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што.

Пазбавіць ранейшага прызнання, паказаўшы адмоўныя бакі каго-, чаго-н.

Р. асобу.

Р. суб’ектывізм.

|| незак. разве́нчваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. развянча́нне, -я, н.

развярну́цца, -вярну́ся, -ве́рнешся, -ве́рнецца; -вярні́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разваліцца, разбурыцца.

Старая хата развярнулася.

2. Павярнуцца, каб змяніць становішча або напрамак свайго руху.

3. Пра наяўнасць месца для пэўных дзеянняў.

Там не р., малы ўчастак.

4. Размясціцца ў шырыню па лініі фронту, прыняць баявы парадак (спец.).

|| незак. разваро́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. разваро́т, -у, Мо́це, м. (да 2 знач.).

развярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак., што.

1. Разваліць, раскідаць, разбурыць.

Р. старую будыніну.

Р. бульдозерам зямлю.

Выбухам развярнула (безас.) зямлю.

2. Раскруціўшы, зрабіць, пашырыць (дзірку, адтуліну і пад.).

Р. дзірку.

3. Павярнуўшы, змяніць становішча прадмета, напрамак яго руху.

Р. машыну.

4. Размясціць у шырыню па лініі фронту (спец.).

Р. войска.

Р. строй.

|| незак. разваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. разваро́чванне, -я, н. і разваро́т, -у, Мо́це, м. (да 3 знач.).

развярста́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., што.

1. Тое, што і размеркаваць (у 1 знач.).

Р. сродкі.

Р. грошы на новую будоўлю.

2. Вярстаючы набраны тэкст, размеркаваць яго па лістах, старонках (спец.).

|| незак. развёрстваць, -аю, -аеш, -ае.

развярце́ць, -вярчу́, -ве́рціш, -ве́рціць; -вярці́; -ве́рчаны; зак., каго-што.

Вызваліць ад абгорткі, раскруціць.

Р. цукерку.

Р. палец.

развярэ́дзіць гл. вярэдзіць.

развясе́львацца гл. развесяліцца.