Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

распла́кацца, -пла́чуся, -пла́чашся, -пла́чацца; -пла́чся; зак.

1. Пачаць моцна плакаць.

Дзіця расплакалася.

2. перан. Пачаць расчулена гаварыць, жаліцца, імкнучыся выклікаць спачуванне (разм.).

Ён умее так р., што расчуліць любога.

распланава́ць гл. планаваць.

распласта́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.

1. Легчы, упасці плазам, шчыльна прыціснуўшыся да зямлі, да якой-н. паверхні.

Р. на зямлі.

2. Выцягнуцца ў гарызантальнай плоскасці, раскінуўшы ў бакі рукі.

|| незак. распла́ствацца, -аюся, -аешся, -аецца.

распласта́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што.

1. Палажыць пластом, шчыльна прыціснуўшы да якой-н. паверхні.

Ранены ўпаў на зямлю і распластаў рукі.

2. Выцягнуць, раскінуўшы ў бакі.

Р. крылы.

|| незак. распла́стваць, -аю, -аеш, -ае.

распла́та, -ы, ДМ -пла́це, ж.

1. гл. расплаціцца.

2. перан. Кара, помста.

Настаў час расплаты за здраду.

распла́ў, -ла́ву, мн.а́вы, -ла́ваў, м. (спец.).

Рэчыва ў расплаўленым стане.

расплаці́цца, -плачу́ся, -пла́цішся, -пла́ціцца; зак.

1. з кім-чым. Заплаціць грошы каму-н. за што-н., разлічыцца за паслугі.

Р. з даўгамі.

2. перан., з кім. Адпомсціць, разлічыцца за прычыненую крыўду.

Р. з ворагам.

3. перан. Панесці пакаранне за што-н.

Здраднік расплаціўся за свае дзеянні.

|| незак. распла́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. распла́та, -ы, ДМ -пла́це, ж.

распле́сці, -пляту́, -пляце́ш, -пляце́; -пляцём, -плецяце́, -пляту́ць; расплёў, -пляла́, -ло́; -пляці́; -пле́цены; зак., што.

Распусціць што-н. сплеценае; разняць.

Р. касу.

Р. вянок.

|| незак. расплята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

распле́сціся, 1 і 2 ас. не ўжыв., -пляце́цца; расплёўся, -пляла́ся, -ло́ся; зак.

Распусціцца (пра што-н. сплеценае).

Каса расплялася.

|| незак. расплята́цца, -а́ецца.

расплы́сціся і расплы́цца, -плыву́ся, -плыве́шся, -плыве́цца; -плывёмся, -плывяце́ся, -плыву́цца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паплысці ў розныя бакі.

Гусі расплыліся па возеры.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разысціся пад уздзеяннем вільгаці, вады.

Літары расплыліся, нічога нельга разабраць.

3. перан. Страціць выразнасць ліній, абрысаў.

У цемрадзі расплыліся абрысы гор.

4. перан. Распаўнець, страціць стройнасць фігуры (разм.).

Р. на старасці гадоў.

5. З’явіцца на твары (пра ўсмешку).

На твары расплылася лагодная ўсмешка.

|| незак. расплыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.