Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

раско́ўзаць, -аю, -аеш, -ае; -аны: зак., што (разм.).

1. Яздой або катаннем зрабіць слізкім, коўзкім.

Р. сцежку.

2. Размяць, раскідаць, размазаць (нагамі, целам).

Р. абцасамі зямлю.

Р. сцірту саломы.

|| незак. раско́ўзваць, -аю, -аеш, -ае.

раско́ўка гл. раскаваць.

раско́чвацца гл. раскаціцца.

раско́ша, -ы, ж.

1. Празмерны дастатак, багацце; камфорт.

Жыць у раскошы.

2. Што-н. лішняе, не першай неабходнасці.

Непатрэбная р.

3. Прыроднае багацце, пышнасць расліннасці.

Р. паўднёвай прыроды.

4. Прастора, свабода.

Пасля гарадской мітусні, цеснаты ў лесе — сапраўдная р.!

раско́шны, -ая, -ае.

1. Які вызначаецца багаццем, раскошаю.

Р. кабінет.

Р. касцюм.

2. Пышны, прыгожы.

Раскошныя валасы.

3. Прасторны, велічны, прыгожы.

Р. палац.

|| наз. раско́шнасць, -і, ж.

раскра́сці, -кра́ду, -кра́дзеш, -кра́дзе; раскра́ў, -кра́ла; -кра́дзены; зак., каго-што.

Крадучы па частках, расцягнуць, развалачы што-н. поўнасцю, да канца.

Р. маёмасць, гаспадарку.

|| незак. раскрада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і раскра́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. раскрада́нне, -я, н. і раскра́дванне, -я, н.

раскро́іць, -кро́ю, -кро́іш, -кро́іць; -кро́ены; зак., што.

1. Кроячы, разрэзаць.

Р. матэрыял на касцюмы.

2. Парэзаць на часткі (пераважна пра хлеб).

3. Нанесці глыбокую сечаную рану, рассячы (разм.).

|| незак. раскро́йваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. раскро́йванне, -я, н. і раскро́й, -ю, м. (да 1 знач.).

|| прым. раскро́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).

раскруці́цца, -ручу́ся, -ру́цішся, -ру́ціцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Развіцца (пра што-н. звітае, скручанае).

Вяроўка раскруцілася.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разгарнуцца (пра што-н. скручанае).

Пакунак раскруціўся.

3. Вызваліцца ад чаго-н. наматанага, накручанага.

Раскруцілася цэлая шпулька нітак.

4. Пачаць круціцца з узрастаючай хуткасцю, сілай (разм.).

Кола раскруцілася.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павялічыцца ў дыяметры ад кручэння, свідравання.

Адтуліна раскруцілася.

6. перан. Дабіцца поспеху ў якой-н. справе, стаць вядомым, папулярным (разм.).

|| незак. раскру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

раскруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; зак.

1. што. Развіць звітае, скручанае.

Р. дрот.

2. што. Разгарнуць, разраўняць (што-н. скручанае).

Р. вуду.

3. што. Разгарнуць, зняць (што-н. наматанае, накручанае).

Р. шалік.

4. што. Прымусіць круціцца з узрастаючай хуткасцю.

Р. кола.

5. што. Пашырыць у дыяметры.

Р. дзірку.

6. перан., каго. Зрабіць каго-н. вядомым, папулярным (разм.).

Р. маладога спевака.

|| незак. раскру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. раскру́чванне, -я, н. і раскру́тка, -і, ДМ -тцы, ж.

раскрыжава́нне, -я, н.

1. гл. раскрыжаваць.

2. мн. -і, -яў. Разыходжанне дарог у выглядзе крыжа.