Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

шыфрава́льшчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Спецыяліст па шыфраванні чаго-н.

|| ж. шыфрава́льшчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.

шыфрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак., што.

Пісаць шыфрам (у 1 знач.).

Ш. радыёграму.

|| зак. зашыфрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.

|| наз. шыфро́ўка, -і, ДМ -ўцы і шыфрава́нне, -я, н.

|| прым. шыфрава́льны, -ая, -ае.

шыфрагра́ма, -ы, мн. -ы, -ра́м, ж. (спец.).

Шыфравальная тэлеграма.

|| прым. шыфрагра́мны, -ая, -ае.

шыфро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.

1. гл. шыфраваць.

2. мн. -і, -ро́вак. Зашыфраваны запіс, тэлеграма, пісьмо (разм.).

|| прым. шыфро́вачны, -ая, -ае.

шыхт, -у, М шы́хце, мн. -ы, -аў, м.

Тое, што і строй¹ (у 1 знач.).

Стаць (паставіць) у ш.

шы́хта, -ы, ДМ -хце, шыхт, ж. (спец.).

Сумесь матэрыялаў (руда, флюсы, кокс, вугаль і інш.), узятых у пэўнай прапорцыі, якую загружаюць у плавільныя печы для перапрацоўкі.

Закласці шыхту спецыяльнай сталі.

|| прым. шы́хтавы, -ая, -ае.

шы́цца¹, шы́юся, шы́ешся, шы́ецца; незак. (разм.).

1. Лезці, прабірацца і пад. ў вузкае месца, туды, дзе цесна; хавацца куды-н.; пранікаць, залазіць куда-н.

Ш. ў натоўп.

Куры шыюцца ў крапіву.

2. перан. Старацца быць падобным на каго-н., прыкідвацца кім-н.

Ш. ў дурні.

шы́цца², 1 і 2 ас. не ўжыв., шы́ецца; незак.

1. Вырабляцца шыццём.

2. безас. Пра жаданне або магчымасць шыць (разм.).

Мне сёння не шыецца.

шыццё, -я́, н.

1. гл. шыць.

2. Тое, што шыюць ці сшытае; шытво.

Здаць ш. заказчыку.

шыць, шы́ю, шы́еш, шы́е; шы́ты; незак.

1. што. Вырабляць, змацоўваючы ніткай краі скроенай тканіны, скуры.

Ш. касцюм.

Ш. боты.

2. што і без дап. Змацоўваць, злучаць ніткай і інш. матэрыялам.

Ш. альбом.

Хірургу даводзіцца больш ш., чым рэзаць.

3. чым і па чым. Вышываць, расшываць.

Ш. гладдзю.

Шыта-крыта (разм.) — пра што-н. дрэннае, несамавітае, што застаецца ў тайне.

|| зак. сшыць, -ы́ю, -ы́еш, -ы́е; -ы́ты (да 1 знач.).

|| наз. шыццё, -я́, н. (да 1 і 3 знач.).

|| прым. шве́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Швейная майстэрня.

Швейная машына.