Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

увільну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зак.

1. ад каго-чаго. Лоўка павярнуўшыся, пазбегнуць чаго-н.

У. ад удару.

2. перан., ад чаго. Ухіліцца ад чаго-н., карыстаючыся рознымі хітрыкамі.

У. ад цяжкай працы.

|| незак. уві́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. уві́льванне, -я, н.

увіха́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. каля каго-чаго, па чым. Хутка і спрытна рабіць што-н., займацца чым-н.; клапаціцца пра каго-, што-н.

У. каля печы.

2. каля каго-чаго і за кім-чым. Тое, што і увівацца.

У. каля начальства.

3. Хутка рухацца, круціцца.

Трос круціўся, увіхаўся.

|| наз. увіха́нне, -я, н.

уві́ць, уваўю́, уваўе́ш, уваўе́; уваўём, уваўяце́, уваўю́ць; уві́ў, уві́ла́, -ло́; уві́; уві́ты; зак.

1. што ў што. Уплесці віццём.

У. стужку ў вянок.

2. што на што. Намотваючы, змясціць.

У. усю пражу на верацяно.

3. каго-што. Абвіць па ўсёй паверхні.

Дзікі вінаград увіў сцены дома.

4. што чым. Упрыгожыць, абвіваючы чым-н.

У. арку гірляндамі.

|| незак. увіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

увішны́, -а́я, -о́е.

1. Жвавы, спрытны ў рухах (пра чалавека, жывёл, птушак); уласцівы такому чалавеку; хуткі, спорны.

У. у рабоце.

Увішныя рухі.

2. перан. Вынаходлівы, хітры.

У. палітык.

|| наз. уві́шнасць, -і, ж.

уво́гуле.

1. прысл. Разглядаючы цалкам, не звяртаючы ўвагі на дробязі, прыватнае.

У. справы ідуць нядрэнна.

2. прысл. Заўсёды, ва ўсіх выпадках.

Ён у. такі.

3. Ужыв. ў знач. абагульняючага слова перад заключэннем, падагульненнем.

На гэтым работу закончым і ў. мы ўжо стаміліся.

4. у знач. пабочн. сл. У цэлым, у выніку.

Не дрэнны, у., чалавек, але п’е.

уво́д, -а і -у, М -дзе, м.

1. -у, гл. увесці.

2. -а. Устройства, месца, праз якое што-н. уваходзіць, устаўляецца; прыёмная частка машыны або ўстаноўкі.

Электрычны ў.

|| прым. уво́дны, -ая, -ае (да 2 знач.).

уво́дзіны, -дзін.

Уступная, пачатковая частка чаго-н.

У. да падручніка.

У. ў мовазнаўства (навука аб асновах мовазнаўства).

уво́дзіць гл. увесці.

уво́дны, -ая, -ае.

1. гл. увод.

2. Які з’яўляецца ўступам, увядзеннем у што-н.

Уводная лекцыя.

уво́з гл. увезці.