Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

ры́паць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. Утвараць рыпенне, рыпець.

Рыпалі дзверы.

Р. варотамі.

2. Іграць непрафесійна на якім-н. музычным інструменце (звычайна на гармоніку; разм.).

Рыпаў гармонік.

|| аднакр. ры́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. ры́панне, -я, н.

рыпе́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -пі́ць; незак.

Утвараць рып, скрыпець.

Падлога рыпіць.

Боты рыпяць.

Пад нагамі рыпіць снег.

|| аднакр. ры́пнуць, -не; -ні.

|| наз. рыпе́нне, -я, н.

рыплі́вы, -ая, -ае.

Тое, што і рыпучы.

Рыплівыя дзверы.

|| наз. рыплі́васць, -і, ж.

рыпс, -у, м.

Тоўстая, моцная тканіна палатнянага перапляцення ў дробны рубчык.

|| прым. ры́псавы, -ая, -ае.

рыпу́чы, -ая, -ае.

Які ўтварае рып.

Рыпучыя вароты.

Рыпучыя колы.

Р. голас (перан.).

|| наз. рыпу́часць, -і, ж.

рыс, -у, м.

Злак з белым прадаўгаватым зернем, якое скарыстоўваецца ў ежу, а таксама яго зерне.

Плантацыі рысу.

Піражкі з рысам.

|| прым. ры́савы, -ая, -ае.

Р. суп.

ры́са, -ы, мн. -ы, рыс, ж.

1. Вузкая паласа, лінія.

Правесці рысу.

Падвесці рысу пад чым-н. (таксама перан.: падвесці вынік, скончыць з якой-н. справай).

2. Лінія (існуючая ці ўяўная), якая раздзяляе што-н., рубеж.

Р. пад’ёму вады.

3. Уласцівасць, адметная адзнака, якасць.

Рысы характару.

Рысы новага чалавека.

4. мн. Тое, што і рысы твару.

Дарагія рысы.

Рысы твару — абрысы, аблічча твару.

Прыгожыя рысы твару.

У агульных рысах — без падрабязнасцей.

|| памянш. ры́ска, -і, ДМы́сцы, мн. -і, -сак, ж.

рыса...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.: які мае адносіны да рысу, да яго вырошчвання і апрацоўкі, напр.: рысаапрацоўчы, рысаачышчальны, рысаўборачны.

рысава́льшчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Той, хто займаецца рысаваннем, хто робіць малюнкі для чаго-н.

Добры р., горшы гравёр.

|| ж. рысава́льшчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.

рысава́цца, -су́юся, -су́ешся, -су́ецца; -су́йся; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Віднецца, паўставаць ва ўяўленні.

У далечыні рысуюцца абрысы гор.

Знаёмы вобраз рысаваўся ва ўяўленні (перан.).

2. Старацца паказаць сябе з выгаднага боку, выклікаць чым-н. інтарэс да сябе.

Р. перад людзьмі.

|| наз. рысо́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 2 знач.).