Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

со́ты², -ая, -ае.

1. гл. сто.

2. Які атрымліваецца пры дзяленні на сто.

Сотая частка.

3. у знач. наз. со́тая, -ай, ж. Сотая частка чаго-н.

Дзве сотыя.

со́ус, -у, мн. -ы, -аў, м.

Прыправа, падліва да стравы.

Таматны с.

Пад рознымі соусамі — у іншай форме, у другім выглядзе.

|| прым. со́усны, -ая, -ае.

со́уснік, -а, мн. -і, -аў, м.

Пасудзіна для соусу.

со́ўгацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак. (разм.).

1. Хадзіць туды-сюды.

С. па вуліцы без справы.

2. Марудна, з цяжкасцю хадзіць.

Бабуля ледзь соўгаецца.

3. Перамяшчацца, рухацца.

Колца соўгаецца па дроце.

|| аднакр. саўгану́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся (да 3 знач.).

|| наз. со́ўганне, -я, н.

со́ўгаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; незак. (разм.).

1. што. Перасоўваць што-н. з месца на месца.

С. сталы з аднаго пакоя ў іншы.

2. што. Соваць, рухаць чым-н. у розных напрамках (звычайна на паверхні).

С. скрынкі.

3. чым. Соваць, поркаць куды-н., у што-н.

С. палкай у гразь.

|| аднакр. саўгану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. со́ўганне, -я, н.

со́ўка, -і, ДМ со́ўцы, мн. -і, со́вак, ж.

1. Птушка атрада совападобных.

С.-сплюшка.

2. Шэры начны матылёк, шкоднік сельскагаспадарчых культур.

со́хнуць, -ну, -неш, -не; сох, -хла; -ні; незак.

1. Рабіцца сухім, трацячы вільгаць.

На лузе сохне сена.

У горле сохне (безас.; перасыхае).

2. Вянуць, гінуць (пра расліны).

Пакаёвыя кветкі чамусьці сохнуць.

Трава сохне без дажджу.

3. перан. Худзець (ад хваробы, перажыванняў, цяжкай працы).

Хворы сохне.

4. Пакутаваць ад кахання.

С. па дзяўчыне.

|| зак. вы́сахнуць, -ну, -неш, -не; вы́сах, -хла; -ні (да 1 знач.), засо́хнуць, -ну, -неш, -не; засо́х, -хла; -ні (да 2 знач.) і прасо́хнуць, -ну, -неш, -не; прасо́х, -хла; -ні (да 1 знач.).

со́ценны гл. сотня.

со́ценька гл. сотня.

со́цкі, -ага, мн. -ія, -іх, м. (уст.).

Выбарная асоба з сялян, якая дапамагала паліцыі падтрымліваць парадак у вёсцы.