Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

пералічы́ць, -ічу́, -ічыш, -ічыць; -ічаны; зак.

1. каго-што. Злічыць нанава.

П. кнігі паўторна.

2. каго-што. Злічыць адно за другім усё, усіх.

П. прысутных.

3. каго-што. Назваць, упамянуць усіх, усё.

П. недахопы.

4. што. Падлічваючы, падаць у другіх велічынях, адзінках.

П. фунты ў кілаграмы.

5. што. Перавесці, залічыўшы на іншы рахунак.

П. пяць мільёнаў рублёў на будаўніцтва.

Пералічыць на пальцах каго-што (разм.) — назваць (пра колькасць каго-, чаго-н.).

|| незак. пералі́чваць, -аю, -аеш, -ае (да 1—4 знач.) і пераліча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2—5 знач.); наз. пералічэ́нне, -я, н.

Плаціць па пералічэнні.

|| наз. пералі́к, -у, м.

пералічэ́нне, -я, н.

1. гл. пералічыць.

2. Пералічаная, пераведзеная каму-н. сума (спец.).

Паступіла п. на бягучы рахунак.

перало́м, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Месца, па якім што-н. пераламана.

Змацаваць вясло на пераломе.

2. Парушэнне цэласці косці ў чалавека, жывёліны.

Закрыты п. бядра.

Асколачны п. косці.

3. перан. Рэзкая змена ў развіцці чаго-н.

П. у жыцці.

На пераломе.

|| прым. перало́мны, -ая, -ае (да 3 знач.).

П. перыяд гісторыі.

перало́мвацца і перало́млівацца гл. пераламацца.

перало́мваць гл. пераламаць.

пераляжа́ць, -ляжу́, -ляжы́ш, -ляжы́ць; -ляжы́м, -лежыце́, -ляжа́ць; -ляжы́ і перале́жаць, -жу, -жыш, -жыць; зак.

1. Праляжаць надта доўга.

П. на сонцы.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сапсавацца ад доўгага ляжання.

Агуркі пераляжалі.

пераляце́ць, -лячу́, -ляці́ш, -ляці́ць; -ляці́м, -леціце́, -ляця́ць; -ляці́; зак.

1. што і цераз што. Летучы, перамясціцца, адолець якую-н. прастору.

П. з Еўропы ў Амерыку.

П. горы або цераз горы.

2. Летучы, апынуцца па другі бок чаго-н.

Мяч пераляцеў цераз вароты.

3. што і без дап. Праляцець далей, чым трэба.

П. лінію пасадкі.

Снарад пераляцеў.

|| незак. пералята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. пералёт, -у, М -лёце, м.

перамагано́сны, -ая, -ае.

Які завяршыўся перамогай або нясе перамогу, увасабляе перамогу.

Перамаганосная бітва.

|| наз. перамагано́снасць, -і, ж.

перамагчы́, -магу́, -мо́жаш, -мо́жа; -мажы́; -мо́жаны; зак.

1. перан., каго-што і без дап. Атрымаць перамогу над кім-, чым-н.

П. праціўніка.

П. у баі.

2. перан., што. Тое, што і пераадолець (кніжн.).

П. нястачы.

П. страх.

|| незак. перамага́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

перама́зацца, -ма́жуся, -ма́жашся, -ма́жацца; -ма́жся; зак.

Вымазаўшыся, стаць брудным.

П. сажай.

Уся вопратка перамазалася.

|| незак. перама́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.