Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

уварва́цца, -ву́ся, -ве́шся, -ве́цца; -вёмся, -вяце́ся, -ву́цца; -ві́ся; зак.

Увайсці куды-н. сілай, пераадольваючы перашкоды.

У. ў чужую хату.

У акно ўварваўся вецер.

|| незак. урыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

уварва́ць, -ву́, -ве́ш, -ве́; -вём, -вяце́, -ву́ць; -ві́; -ва́ны; зак.

1. што і чаго. Хуткім рухам вырваць невялікую частку чаго-н.

У. жменю сена.

У. грошай (перан.). У. часу для размовы (перан.: выкраіць).

2. што і чаго. Прымусіць каго-н. патраціць час, энергію, сілы і пад. (разм.).

Колькі ён мне здароўя ўварваў!

3. каго і без дап. Укусіць.

Сабака ўварваў за нагу.

|| незак. урыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.).

увартава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак., каго-што.

Усцерагчы.

У. ад злодзеяў.

увары́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., ува́рыцца; зак.

1. Добра зварыцца.

Грыбы ўварыліся.

2. Паменшыцца ад уварвання.

Мяса ўварылася.

|| незак. ува́рвацца, -аецца.

увасабле́нне, -я, н.

1. гл. увасобіць.

2. чаго. Той (тое), у кім (чым) увасобіліся якія-н. характэрныя рысы.

Гэты чалавек — у. дабрыні і сціпласці.

уваскрэ́сіць, -э́шу, -э́сіш, -э́сіць; -э́шаны; зак.

1. каго-што. У рэлігійных уяўленнях: вярнуць да жыцця таго, хто памёр; ажывіць.

2. перан., каго (што). Аднавіць чые-н. сілы, бадзёрасць, ажывіць.

Спорт уваскрэсіў ранейшую сілу і спрыт.

3. перан., каго-што. Аднавіць у памяці што-н. страчанае, забытае.

У. вобраз у памяці.

|| незак. уваскраша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. уваскрашэ́нне, -я, н.

уваскрэ́слы, -ая, -ае.

1. У рэлігійных уяўленнях: які ўваскрэс, вярнуўся да жыцця.

2. перан. Які зноў ажыў, праявіўся з ранейшай сілай.

Уваскрэслае ў памяці мінулае.

уваскрэ́снуць, -ну, -неш, -не; уваскрэ́с, -сла; -ні́; зак.

1. У рэлігійна-містычных уяўленнях: стаць зноў жывым.

2. перан. Набыць новыя сілы, стаць зноў бадзёрым, ажыць.

У. духам.

3. перан. Праявіцца з ранейшай сілай; адрадзіцца, аднавіцца.

Ва ўспамінах уваскрэсла мінулае.

|| незак. уваскраса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. уваскрэ́сенне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

увасо́біцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -іцца; зак., у кім-чым (кніжн.).

Знайсці праяўленне, адлюстраванне ў якой-н. канкрэтнай справе.

|| незак. увасабля́цца, -я́ецца.

увасо́біць, -блю, -біш, -біць; -блены; зак.

1. каго-што. Адлюстраваць у вобразе жывой істоты.

2. каго-што. Выразіць у якой-н. канкрэтнай форме.

У. ідэю ў мастацкім вобразе.

|| незак. увасабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. увасабле́нне, -я, н.