Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

чартыха́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак. (разм.).

Лаяцца, памінаючы чорта.

|| аднакр. чартыхну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ніся.

|| наз. чартыха́нне, -я, н.

чарцёж, -цяжа́, мн. -цяжы́, -цяжо́ў, м.

Умоўнае графічнае адлюстраванне чаго-н. (збудавання, агрэгата, дэталі і пад.) на паперы, кальцы (у 1 знач.) і інш.

Ч. пяціпавярховага дома.

чарцёжнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Спецыяліст па чарчэнні.

|| ж. чарцёжніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

|| прым. чарцёжніцкі, -ая, -ае.

чарцёжны, -ая, -ае.

Які мае адносіны да чарчэння; прызначаны для чарчэння.

Чарцежныя работы.

Ч. стол.

чарці́ць, чарчу́, чэ́рціш, чэ́рціць; чэ́рцім, чэ́рціце, чэ́рцяць; чэ́рчаны; незак., што.

1. Праводзіць лінію, рысу.

Ч. лініі ў сшытку.

Ч. круг цыркулем.

2. Рабіць чарцёж чаго-н.

Ч. план дома.

|| зак. начарці́ць, -чарчу́, -чэ́рціш, -чэ́рціць; -чэ́рцім, -чэ́рціце, -чэ́рцяць; -чэ́рчаны.

|| наз. чарчэ́нне, -я, н.

чарцяня́ і чарцянё, -ня́ці, мн.я́ты, -ня́т, н.

1. Паводле народнай міфалогіі: дзіцяня чорта; маленькі чорт.

2. перан. Пра гарэзлівае, свавольнае дзіця (разм.).

|| прым. чарцяня́чы, -ая, -ае.

ча́ры, -аў.

1. Чарадзейства, чараўніцтва.

Яна ведала нейкія ч.

2. Прывабнасць, чароўнасць, абаяльнасць.

Ім валодалі непазбыўныя ч.

чарэ́нь, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.

1. Верхняя знешняя частка рускай печы, ляжанка.

Грэцца на чарэні.

2. Гарызантальная паверхня ўнутры рускай печы; под.

|| прым. чарэ́невы, -ая, -ае.

чарэ́шня, -і, мн. -і, -шань і -шняў, ж.

Пладова-ягаднае дрэва з чырвонымі, жоўтымі ці амаль чорнымі костачкавымі пладамі, а таксама ягады гэтага дрэва.

|| прым. чарэ́шневы, -ая, -ае.

Чарэшневая костачка.

Чарэшневая галінка.

чорна... (а таксама чарна...).

Першая састаўная частка складаных слоў са знач. чорны (у 1 знач), напр.: чорнагаловы, чорнабароды.