Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

вольнаадпу́шчанік, -а, мн. -і, -аў, м. (гіст.).

Раб ці прыгонны, адпушчаны на волю.

вольнаадпу́шчаны, -ая, -ае. (гіст.).

Адпушчаны на свабоду (пра раба, прыгоннага).

вольналюбі́вы, -ая, -ае.

Які вызначаецца свабодалюбствам, імкнецца да волі.

Вольналюбівыя народы.

|| наз. вальналю́бства, -а, н.

вольнанаёмны, -ая, -ае.

1. Які працуе або выконваецца па вольным найме.

В. рабочы.

2. Які працуе ў ваенным ведамстве, але не з’яўляецца ваеннаслужачым.

В. персанал.

во́льнасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. гл. вольны.

2. Свабода, незалежнасць.

Барацьба за в.

3. Бесцырымоннасць, фамільярнасць у паводзінах, развязнасць.

Залішняя в. у абыходжанні.

4. Адступленне ад агульных правіл, ад нормы ў чым-н.

Паэтычная в.

во́льная, -ай, ж. (гіст.).

Дакумент, які выдаваўся прыгоннаму пры вызваленні ад прыгоннай залежнасці.

Даць вольную.

во́льніца, -ы, ж.

1. Свабода, незалежнасць (разм.).

2. (гіст.). Беглае насельніцтва, пераважна прыгонныя сяляне, якія асядалі на ўскраінах Маскоўскай дзяржавы і дамагаліся сваёй незалежнасці.

Казацкая в.

во́льны, -ая, -ае.

1. Свабодны, незалежны.

Вольныя людзі.

Вольная праца.

2. Свабодны, нічым не абмежаваны.

Вольнае жыццё.

В. вецер.

Вольнаму воля (пра чалавека, які можа паступаць па сваім меркаванні).

3. Нікім, нічым не заняты.

Вольнае месца ў вагоне.

Вольная пасада (вакантная). Вольная хвіліна.

4. Не абмежаваны якімі-н. перашкодамі, прадметамі, бязмежны; які знаходзіцца на свабодзе.

В. акіян.

В. ход.

5. Не абмежаваны якімі-н. правіламі, законам.

В. продаж сельскагаспадарчых прадуктаў.

6. Нястрыманы, які выходзіць за межы прынятых норм.

Вольнае абыходжанне.

7. Свабодалюбны.

Вольная думка, натура.

8. Не заціснуты, не замацаваны ў чым-н.

В. канец вяроўкі.

Вольныя рухі або практыкаванні — гімнастычныя практыкаванні без прылад.

Вольны верш — від рыфмаванага сілаба-танічнага верша, у якім у адвольнай паслядоўнасці спалучаюцца радкі з рознай колькасцю стоп.

Вольны горад — самастойны горад-дзяржава ў Сярэднія вякі.

Вольны пераклад — не літаральны пераклад.

Вольны стыль — у спартыўных спаборніцтвах: стыль плавання, які выбірае сам плывец.

Па вольным найме — аб службе неваенных у ваеннай установе.

|| наз. во́льнасць, -і, ж. (да 2, 5 і 7 знач.).

вольт¹, -а, М -льце, м. (спец.).

1. У манежнай яздзе: круты кругавы паварот направа або налева, які выконваецца адным коннікам ці групай іх адначасова.

2. У фехтаванні: ухіленне ад удару праціўніка.

вольт², -а, М -льце, м. (спец.).

Адзінка электрычнага напружання і электрычнай сілы.