Verbum

уладарства, ✂, н.

1. Вярхоўная ўлада, панаванне.

2. Нерухомая маёмасць, якой валодаюць як уласнасцю, уладанне (у 2 знач.).

   • Аб’ехаць сваё ў.

уладарыць, ✂; незак.

1. Правіць краінай, дзяржавай, быць уладаром, мець уладу на кім-, чым-н.

   • У. над прыродай.

2. перан. Панаваць, займаць пануючае становішча.

   • На дварэ ўладарыць восень.

|| наз. уладаранне, ✂.

уладаць, ✂; незак.

1. Мець у сваёй уласнасці.

   • У. крыніцамі сыравіны.

2. Мець якія-н. якасці, уласцівасці.

   • У. добрым голасам.

3. Дзейнічаць, рухаць часткамі свайго цела.

   • Не ў. правай рукой.

4. перан., кім. Трымаць у сваёй уладзе, падпарадкоўваць сабе, кіраваць.

   • Адна думка ўладала ім.

|| наз. уладанне, ✂.

уладзіцца, ✂; зак.

1. Станоўча вырашыцца, ажыццявіцца.

   • Справа ўладзілася.

2. Уладкавацца, асталявацца, стварыць неабходныя ўмовы для існавання; размясціцца, прыстроіцца.

   • У. на кватэры.
   • У. з харчаваннем.

3. Паступіць на работу, вучобу, службу і пад., заняць якое-н. месца, становішча (разм.).

   • У. на працу.

|| незак. уладжвацца, ✂.

|| наз. уладжванне, ✂.

уладзіць, ✂; зак.

1. Давесці да жаданага канца, да згоды.

   • У. справу.
   • У. спрэчнае пытанне.
   • У. канфлікт.

2. Змясціць, прыстроіць куды-н.; дапамагчы паступіць на работу, вучобу.

   • У. хворага ў шпіталь.
   • У. на кватэру.
   • У. юнака на працу.

3. Зручна размясціць, палажыць, паставіць.

   • У. калодачны вулей на дрэве.

4. Унаравіць, дагадзіць (разм.).

   • Гэтаму чалавеку цяжка ў.

5. Прывесці ў належны парадак; зрабіць прыгодным для карыстання (разм.).

   • У. усё ў хаце.
   • У. станок.

6. Паспець прыбыць куды-н. у пэўны час (разм.).

   • Уладзіў пад самы абед.

|| незак. уладжваць, ✂.

|| наз. уладжванне, ✂.

уладкавацца, ✂; зак. (разм.).

1. Прыйсці ў належны парадак; станоўча вырашыцца.

   • Жыццё ўладкавалася.
   • Справы ўладкаваліся.

2. Асталявацца, стварыць неабходныя ўмовы для жыцця; размясціцца, прыстроіцца.

   • Маладыя ўладкаваліся ў асобным пакоі.
   • У. на возе.

3. Паступіць куды-н. (на работу, службу).

   • У. вучнем на завод.

|| незак. уладкоўвацца, ✂.

|| наз. уладкаванне, ✂.

уладкаваць, ✂; зак. (разм.).

1. Прывесці ў належны парадак што-н., наладзіць, урэгуляваць.

   • У. усё ў кватэры.
   • У. справу.
   • У. непаразуменне.

2. Стварыць неабходныя ўмовы для існавання; прыстроіць каго-н. куды-н., даць месца для жылля і пад.

   • У. асабістае жыццё.
   • У. каго-н. у гасцініцу.

3. Дапамагчы паступіць на работу, вучобу.

   • У. на працу.

4. Зручна размясціць, палажыць, паставіць.

   • У. хворага на ложку.
   • У. шпакоўню на дрэве.

|| незак. уладкоўваць, ✂.

|| наз. уладкоўванне, ✂.

|| наз. уладкаванне, ✂.

уладны, ✂, ж. (кніжн.).

1. Схільны навязваць сваю волю, загадваць, падначальваць сабе; які выражае ўладу, волю, рашучасць, уладарны.

   • У. чалавек.
   • У. позірк.

2. (звычайна з адмоўем «не»). Які мае права, уладу што-н. рабіць.

   • Не ўладны загасіць такі агонь.

3. перан. Неадольны, усемагутны.

   • Уладнае пачуццё.

|| наз. уладнасць, ✂.

уладыка, ✂, м.

1. Тытулаванне архірэя.

2. Тое, што і уладар.

|| ж. уладычыца, ✂.

улажыцца, ✂; зак.

1. Умясціцца ў што-н.

   • Усе рэчы ўлажыліся ў чамадан.

2. перан. Тое, што і укласціся (у 3 знач.).

   • Дакладчык улажыўся ў гадзіну.

|| незак. укладацца, ✂ і укладвацца, ✂.