Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

ужыва́льны, -ая, -ае.

Які часта, шырока ўжываецца; агульнапрыняты.

Ужывальнае слова.

|| наз. ужыва́льнасць, -і, ж.

ужыва́ны, -ая, -ае.

Які ўжо быў ва ўжытку.

Ужыванае адзенне.

ужыва́цца¹ гл. ужыцца.

ужыва́цца², 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́ецца; незак.

Быць ва ўжыванні, ужывальным.

|| наз. ужыва́нне, -я, н. і ужы́так, -тку, м.

Увайсці ва ўжыванне (ва ўжытак).

Выйсці з ужывання (ужытку).

ужыві́ць, -ыўлю́, -ы́віш, -ы́віць; -ы́ўлены; зак., што (спец.).

Змясціць унутр жывога арганізма часова ці для прыжыўлення.

|| незак. ужыўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

ужы́так гл. ужывацца², ужыць².

ужы́ўчывы, -ая, -ае.

Які ўмее ўжывацца (гл. ужыцца ў 1 знач.), ладзіць з другімі або ўласцівы такому чалавеку.

У. чалавек.

У. характар.

|| наз. ужы́ўчывасць, -і, ж.

ужы́цца, -ыву́ся, -ыве́шся, -ыве́цца; -ывёмся, -ывяце́ся, -ыву́цца; -ы́ўся, -ыла́ся; -ло́ся; зак.

1. з кім. Наладзіць згоднае жыццё з кім-н.

Не ўжыўся з суседзямі.

2. Прывыкнуць да жыцця дзе-н., у якіх-н. умовах.

Не ў. на чужыне.

3. у што. Унікшы, асвоіцца з чым-н.

У. ў ролю (пра акцёра). || незак. ужыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца. Як можа ў адным чалавеку ў. нянавісць і любоў? (перан.).

ужы́ць¹, -ыву́, -ыве́ш, -ыве́; -ывём, -ывяце́, -ыву́ць; -ы́ў, -ыла́, -ло́; -ыві́; зак. (пераважна з адмоўем).

Змагчы жыць, пражыць дзе-н., з кім-н.; ужыцца.

Там ніхто не ўжыве.

ужы́ць², -ыву́, -ыве́ш, -ыве́; -ывём, -ывяце́, -ыву́ць; -ы́ў, -ыла́, -ло́; -ыві́; -ы́ты; зак., што.

Выкарыстаць, прымяніць што-н. для чаго-н.

У. новы метал.

У. незразумелае слова.

У. што-н. у ежу.

У. свае веды.

|| незак. ужыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. ужыва́нне, -я, н. і ужы́так, -тку, м.

Рэчы хатняга ўжытку.