Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

пехато́й і пехато́ю, прысл.

Рухацца сваімі нагамі, пяшком.

Ісці п.

пехаці́нец, -нца, мн. -нцы, -нцаў, м.

Ваеннаслужачы пяхоты.

|| прым. пехаці́нскі, -ая, -ае.

пець, пяю́, пяе́ш, пяе́; пяём, пеяце́, пяю́ць; пей; пе́ты; незак.

1. што і без дап. Утвараць голасам музычныя гукі, выконваць вакальны твор.

П. раманс.

2. Пра пеўчых і некаторых іншых птушак: абзывацца галасамі.

Жаваранак пяе.

3. што і пра што. Складаць вершы пра што-н., апяваць што-н. (высок.).

Паэт пяе пра жыццё народа.

Лазара пець (разм., неадабр.) — скардзіцца на лёс, прыкідвацца няшчасным.

|| зак. прапе́ць, -пяю́, -пяе́ш, -пяе́; -пяём, -пеяце́, -пяю́ць; -пе́й; -пе́ты (да 1 і 2 знач.) і спець, спяю́, спяе́ш, спяе́; спяём, спеяце́, спяю́ць; спей; спе́ты (да 1 і 2 знач.).

печ, -ы, Т пе́ччу, мн. -ы, пячэ́й і пе́чаў, ж.

1. Цаглянае, каменнае або металічнае збудаванне, дзе разводзяць агонь, каб нагрэць памяшканне, згатаваць ежу.

Кафляная п.

Паліць у печы.

2. Спецыяльнае збудаванне для апрацоўкі чаго-н. награваннем.

Сушыльная п.

Доменная п.

Ад печы (разм.) — пачынаць рабіць што-н. з самага простага, з самага пачатку.

Ні да печы ні да рэчы (разм.) — неўпапад, не да месца.

|| прым. пячны́, -а́я, -о́е.

Пячная засланка.

Пячное ацяпленне.

печане́гі, -аў, адз.е́г, -а, м.

Цюркскія і сармацкія плямёны, якія вандравалі ў 9—11 стст. па паўднёвым усходзе Еўропы.

|| прым. печане́жскі, -ая, -ае.

пе́чаны, -ая, -ае.

Прыгатаваны пячэннем.

Печаныя яблыкі.

Гад печаны (лаянк.) — вылюдак, кат.

пе́чань, -і, ж.

Стрававальная залоза ў жывёл і чалавека, якая выпрацоўвае жоўць, удзельнічае ў працэсах стрававання, кровазвароту і абмену рэчываў.

|| прым. пячо́начны, -ая, -ае.

Пячоначныя пратокі.

пе́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

Невялікая або часовая печ, якая служыць для абагравання памяшкання.

Чыгунная п.

печкуры́ны гл. пячкур.

пе́чыва, -а, н., зб.

Печаныя вырабы з мукі.

Выняць п. з духоўкі.