Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

прыпу́хлы, -ая, -ае.

Які трохі прыпух.

Прыпухлыя губы.

прыпу́хнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; -пу́х, -хла; зак.

Трохі ўспухнуць.

Шчака прыпухла.

|| незак. прыпуха́ць, -а́е.

прыпы́нак, -нку, мн. -нкі, -нкаў, м.

1. Часовы перапынак у якім-н. дзеянні, часовае спыненне чаго-н.

Зрабіць п. на паляне.

Скакаць без прыпынку.

2. Месца, дзе прыпыняецца аўтобус, трамвай, поезд і пад. для пасадкі і высадкі пасажыраў.

Аўтобусны п.

3. Месца, якое можа служыць прыстанішчам, прытулкам.

Знайсці сабе п.

Знакі прыпынку — графічныя знакі (кропка, коска, двукроп’е і г.д.), якія расстаўляюцца ў пісьмовай мове паводле пэўных правіл для сэнсавага і (часткова) інтанацыйнага члянення тэксту.

|| прым. прыпы́начны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.).

П. механізм.

П. пункт.

прыпыні́цца, -пыню́ся, -пы́нішся, -пы́ніцца; зак.

1. Часова, ненадоўга спыніцца або перарвацца.

П. каля вітрыны.

Цягнік прыпыніўся на паўстанку.

Работа прыпынілася.

2. Знайсці прыпынак дзе-н.

Дзе ён прыпыніўся з сям’ёй на першы час?

|| незак. прыпыня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

прыпыні́ць, -пыню́, -пы́ніш, -пы́ніць; -пы́нены; зак., каго-што.

Часова спыніць, затрымаць; сцішыць, зменшыць скорасць руху.

П. машыну.

П. каня.

П. гаворку.

|| незак. прыпыня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. прыпыне́нне, -я, н.

прыпява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак. (разм.).

Суправаджаць што-н. нягучнымі спевамі.

П. жнучы.

Жыць прыпяваючы (разм.) — жыць весела і добра.

прыпяча́таць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што (разм.).

1. Запячатаць чым-н.

П. сургучом.

2. Паставіць пячатку на чым-н.

П. дакумент.

3. перан. Моцна прыціснуць, прыбіць.

Моцны дождж прыпячатаў траву.

|| незак. прыпяча́тваць, -аю, -аеш, -ае.

прыпячы́, -пяку́, -пячэ́ш, -пячэ́; -пячо́м, -печаце́, -пяку́ць; -пёк, -пякла́, -ло́; -пячы́; -пе́чаны; зак.

1. што. Патрымаўшы доўга на агні, жары, падпаліць; злёгку спячы, апячы.

П. пірагі.

П. руку прасам.

2. (1 і 2 ас. неўжыв). Моцна прыгрэць (пра сонца).

Кпоўдню прыпякло (безас.).

3. перан., безас., каму. Прыйсціся цяжка, крута.

Яму тут добра прыпякло.

4. што. Змазаць чым-н. пякучым.

П. парэз ёдам.

|| незак. прыпяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. прыпяка́нне, -я, н.

прырабі́ць, -раблю́, -ро́біш, -ро́біць; -ро́блены; зак.

1. што і да чаго. Прымацаваць, трывала злучыць з чым-н.

П. ручку да форткі.

2. што і да чаго. Прыбудаваць да чаго-н.

П. дашчаную пуню да хлява.

3. што, чаго і без дап. Зарабіць у дадатак да асноўнага заработку.

П. на пагрузцы вагонаў.

4. што. Прыбавіць вязаннем.

П. палецу пальчатцы.

|| незак. прырабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і прыро́бліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прыро́бка, -і, ДМ -бцы, ж. (да 1 і 2 знач.).

прырабо́так, -тку, мн. -ткі, -ткаў, м.

Дадатковы заробак.

Значны п.