Verbum

пры, прыназ. з М.

1. Каля чаго-н.

Пры доме быў сад.

2. Указвае на падпарадкаваныя адносіны да чаго-н., аднесенасць да чаго-н.

Лабараторыя пры інстытуце.

Служыць пры штабе.

Сядзелка пры цяжкахворым.

3. Указвае на наяўнасць чаго-н. у каго-н.

Трымаць дакументы пры сабе.

Быць пры зброі.

Пры жаданні ўсяго можна дабіцца.

4. Указвае на час, абставіны, становішча.

Чытаць пры настольнай лямпе.

Заявіць пры сведках.

Быць пры памяці.

Пры выпадку завітаю да вас.

пры..., прыстаўка.

I. Ужыв. пры ўтварэнні дзеясловаў са знач.:

1) давядзення дзеяння да канчатковай мэты, напр.: прыйсці, прыхіліцца, прывалачыся;

2) дабаўлення, збліжэння, змацавання чаго-н. з чым-н., напр.: прыбіць, прырабіць, прыбудаваць, прыдрукаваць, прыкласці, прышыць;

3) накіравання дзеяння к сабе, у сваіх інтарэсах, напр.: прывабіць, прысвоіць;

4) накіравання дзеяння на прадмет зверху ўніз, напр.: прымяць, прыціснуць;

5) паўнаты, вычарпанасці дзеяння, напр.: прывучыць, прыахвоціць;

6) непаўнаты, слабай меры дзеяння, напр.: прыглушыць, прысыпаць, прыадчыніць;

7) у дзеясловах на -оўва, -ва — суправаджальнага дзеяння, напр.: прыгаворваць, прытанцоўваць.

II. Ужыв. пры ўтварэнні:

1) назоўнікаў і прыметнікаў са знач. непасрэднага прымыкання да чаго-н., напр.: прылесак, прыбярэжны, прыазёрны, прыгранічны;

2) назоўнікаў са знач. дадатковасці, напр.: прыплод, прыпёк.

прыадзе́ць, -е́ну, -е́неш, -е́не; -е́нь; -е́ты; зак., каго (што).

Адзець у добрае адзенне, прыбраць (разм.).

П. дзяўчыну.

|| звар. прыадзе́цца, -е́нуся, -е́нешся, -е́нецца.

прыадкры́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ы́ецца; зак.

Трохі адкрыцца.

Заслона прыадкрылася.

|| незак. прыадкрыва́цца, -а́ецца.

прыадкры́ць, -ы́ю, -ы́еш, -ы́е; -ы́ты; зак., што.

Трохі адкрыць.

П. рот.

|| незак. прыадкрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

прыадчыні́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ы́ніцца; зак.

Тое, што і прачыніцца.

|| незак. прыадчыня́цца, -я́ецца.

прыадчыні́ць, -ыню́, -ы́ніш, -ы́ніць; -ы́нены; зак., што.

Тое, што і прачыніць.

|| незак. прыадчыня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

прыахво́ціць, -о́чу, -о́ціш, -о́ціць; -о́чаны; зак., каго (што) і да чаго (разм.).

Выклікаць у каго-н. ахвоту да чаго-н.

П. дзяцей да чытання.

|| незак. прыахво́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| звар. прыахво́ціцца, -о́чуся, -о́цішся, -о́ціцца; незак. прыахво́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

прыба́віцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -іцца; зак.

1. Паявіцца ў дадатак.

Людзей на вуліцах прыбавілася.

2. Стаць большым.

Дзень прыбавіўся.

П. ў вазе.

|| незак. прыбаўля́цца, -я́ецца.

|| наз. прыбаўле́нне, -я, н.

П. сям’і (пра нараджэнне ў сям’і дзіцяці).

прыба́віць, -а́ўлю, -а́віш, -а́віць; -а́ўлены; зак.

1. каго-што і чаго. Даць, пакласці, зрабіць, сказаць у дадатак да чаго-н.

П. дзвесце рублёў.

П. цукру ў ягады.

П. да сказанага.

2. чаго. Павялічыць памер, колькасць, хуткасць чаго-н.

П. грошай.

П. кроку.

◊

Прыбавіць у вазе (разм.) — патаўсцець, стаць цяжэйшым.

|| незак. прыбаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. прыбаўле́нне, -я, н. і прыба́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.