Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

перако́шваць² гл. перакасіць².

перакро́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены; зак., што.

1. Скроіць нанава; змяніць.

П. сукенку.

Вайна перакроіла людскія лёсы (перан.).

2. Кроячы, разрэзаць, парэзаць усё, многае.

П. увесь матэрыял.

|| незак. перакро́йваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 знач.).

|| наз. перакро́йванне, -я, н. (да 1 знач.) і перакро́йка, -і, ДМ -йцы, ж. (да 1 знач.).

перакруці́цца, -учу́ся, -у́цішся, -у́ціцца; зак.

1. Павярнуцца кругом, процілеглым бокам ці канцом.

П. на адной назе.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сапсавацца ад частага, празмернага закручвання або распасціся напалам, на часткі ад кручэння.

Кран перакруціўся.

Алюмініевы дрот лёгка перакруціўся.

3. перан. Рэзка перамяніцца, перайначыцца (разм.).

Як жыццё перакруцілася.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Заблытацца, зблытацца.

Ніткі перакруціліся.

|| незак. перакру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

перакруці́ць, -учу́, -у́ціш, -у́ціць; -у́чаны; зак., што.

1. Павярнуць кругом, процілеглым бокам, канцом.

П. педалі.

2. Звіць вельмі туга, крута; сапсаваць празмерным закручваннем.

П. вужышча.

П. кран.

3. Наматаць на што-н. другое або іначай.

П. шалік на шыі.

4. перан. Перайначыць, зрабіць на свой лад (разм.).

Новыя абставіны ўсё перакруцілі.

5. перан. Сказіць, змяніць змест, форму чаго-н. (разм.).

П. чые-н. словы.

|| незак. перакру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

перакрыві́цца, -ыўлю́ся, -ы́вішся, -ы́віцца; зак.

1. Стаць крывым, несіметрычным; перакасіцца.

Страха перакрывілася.

2. Скрывіцца ад болю, страху і пад.

Твар перакрывіўся ад болю.

перакрыві́ць, -ыўлю́, -ы́віш, -ы́віць; -ы́ўлены; зак.

1. што. Зрабіць крывым, перакасіць.

П. раму.

2. звычайна безас., каго-што. Надаць скрыўлены выраз (твару, губам).

Ад болю перакрывіла твар.

3. каго. Перадражніць, падаць у смешным выглядзе.

|| незак. перакрыўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

перакрыжава́нне, -я, мн. -і, -яў, н.

Месца, дзе перасякаецца, перакрыжоўваецца што-н.

На перакрыжаванні дарог.

перакрыжава́ны, -ая, -ае.

1. Які перасякаецца крыж-накрыж.

Перакрыжаваная рыфма (праз радок).

2. перан. Які сыходзіцца з розных бакоў у адно месца.

П. агонь. П. допыт (некалькімі асобамі адразу). Перакрыжаванае апыленне.

перакрыжава́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -жу́ецца; зак.

1. Размясціцца накрыж, скрыжавацца.

Вуліцы перакрыжаваліся.

2. перан. Сутыкнуцца, пераплесціся.

Інтарэсы перакрыжаваліся.

|| незак. перакрыжо́ўвацца, -аецца.

перакрыжава́ць, -жу́ю, -жу́еш, -жу́е; -жу́й; -жава́ны; зак., што.

1. Пакласці, правесці, перавязаць што-н. накрыж.

П. рамянямі скрынку.

2. перан. Сутыкнуць, пераплесці; скасаваць.

Вайна перакрыжавала нашы лёсы.

|| незак. перакрыжо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.