Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

удаскана́ліцца, -люся, -лішся, -ліцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць больш дасканалым.

Навыкі ўдасканаліліся.

2. у чым. Павысіць сваё майстэрства ў якой-н. галіне, свае веды і пад.

У. ў гульні на скрыпцы.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Развіцца, стаць вельмі ўспрымальным, вострым (пра пачуцці і пад.).

Густ удасканаліўся.

|| незак. удаскана́львацца, -аюся, -аешся, -аецца; наз. удаскана́льванне, -я, н.

|| наз. удаскана́ленне, -я, н.

удаскана́ліць, -лю, -ліш, -ліць; -лены; зак.

1. каго-што. Развіць, зрабіць лепшым, больш дасканалым.

У. вытворчы працэс.

2. што. Зрабіць больш успрымальным, вострым, віртуозным (пачуцці і пад.).

У. музыкальны слых.

|| незак. удаскана́льваць, -аю, -аеш, -ае; наз. удаскана́льванне, -я, н.

|| наз. удаскана́ленне, -я, н.

удасто́іцца, -о́юся, -о́ішся, -о́іцца; зак., чаго.

1. Аказацца дастойным высокай ацэнкі, узнагароды, звання і пад. (кніжн.).

У. прэміі.

2. Атрымаць што-н. як знак чыёй-н. увагі.

У. пахвалы.

|| незак. удасто́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

удасто́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены; зак.

1. каго-што чаго. Узнагародзіць, прызнаць дастойным (кніжн.).

У. урадавай узнагароды.

Дзеяч, удастоены ганаровага звання.

2. каго (што) чым. Аказаць каму-н. гонар сваёй увагай, прыхільнасцю і пад.

У. позіркам.

Не ўдастоіць адказам.

|| незак. удасто́йваць, -аю, -аеш, -ае.

уда́ў, уда́ва, мн. уда́вы, уда́ваў, м.

Вялікая драпежная неядавітая змяя трапічных і субтрапічных краін.

|| прым. уда́вавы, -ая, -ае.

Сямейства ўдававых (наз.).

удаўжкі́, прысл.

У даўжыню.

Лес цягнуўся на некалькі кіламетраў у.

удаўство́, -а́, н.

Бясшлюбны стан удавы, удаўца.

уда́цца¹, уда́мся, удасі́ся, уда́сца; удадзі́мся, удасце́ся, удаду́цца; уда́ўся, удала́ся, -ло́ся; уда́йся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паспяхова ажыццявіцца, завяршыцца; атрымацца вельмі ўдалым (у 2 і 3 знач.).

Справа ўдалася.

Ураджай удаўся.

Ростам не ўдалася (пра чалавека, жывую істоту: не вырас; разм.).

2. безас., з інф. Аказацца магчымым зрабіць што-н., пашчаслівіцца.

Удалося дастаць рэдкую кнігу.

Не ўдалося з’ездзіць.

3. (часцей у прошлым часе), у каго. Урадзіцца, вырасці падобным на каго-н.

Сын удаўся ў бацьку.

|| незак. удава́цца, -е́цца.

уда́цца², уда́мся, удасі́ся, уда́сца; удадзі́мся, удасце́ся, удаду́цца; уда́ўся, -дала́ся, -ло́ся; уда́йся; зак., у што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Урэзацца, зайсці далёка ў глыб чаго-н.

Бераг удаўся ў мора.

2. перан. Аддацца якому-н. пачуццю, паглыбіцца (у 3 знач.; разм.).

У. ў фантазію.

|| незак. удава́цца, удаю́ся, удае́шся, удае́цца; удаёмся, удаяце́ся, удаю́цца.

уда́ць, уда́м, удасі́, уда́сць; удадзі́м, удасце́, удаду́ць; уда́ў, удала́, -ло́; уда́й; уда́дзены; зак., каго (што) (разм.).

Выдаць, выкрыць каго-н.

Не бойся, я цябе не ўдам.

|| незак. удава́ць, удаю́, удае́ш, удае́; удаём, удаяце́, удаю́ць.