Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

святлатэ́хнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Спецыяліст па святлатэхніцы.

Інжынер-с.

святлатэ́хніка, -і, ДМ -ніцы, ж.

Галіна навукі і тэхнікі — тэорыя і практыка спосабаў прымянення святла, а таксама пераўтварэння энергіі святла ў іншыя віды энергіі.

|| прым. святлотэхні́чны, -ая, -ае.

святлафо́р, -а, мн. -ы, -аў, м.

Светлавы сігнальны ліхтар з чырвоным, жоўтым і зялёным або толькі з чырвоным і зялёным сігналам для рэгулявання руху на вуліцах і дарогах.

|| прым. святлафо́рны, -ая, -ае.

святлаце́нь, -ю, мн. -і, -яў, м.

Размеркаванне розных па яркасці колераў і адценняў, светлых і ценявых штрыхоў для перадачы аб’ёмнасці малюнка.

|| прым. святлоценявы́, -а́я, -о́е.

святле́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Станавіцца светлым або больш светлым.

Валасы пасля мыцця святлеюць.

2. Пра надыход раніцы, дня.

На дварэ святлее (безас.).

3. перан. Станавіцца радасным, ласкавым.

Твар сябра святлее.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Пра думкі, свядомасць: рабіцца больш ясным, нармальным.

Думкі сталі с.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Віднецца (пра што-н. светлае).

У гушчары ельніку святлела купка бяроз.

|| зак. пасвятле́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е і прасвятле́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е (да 3 і 4 знач.); наз. прасвятле́нне, -я, н. (паводле 3 і 4 знач.).

святлі́ца, -ы, мн. -ы, -лі́ц, ж. (уст.).

Светлы, чысты пакой у хаце.

|| прым. святлі́чны, -ая, -ае.

святло́, -а́, н.

1. Прамяністая энергія, якая робіць навакольны свет бачным; электрамагнітныя хвалі ў інтэрвале частот, што ўспрымаюцца зрокам.

Сонечнае с.

Пры святле месяца.

С. свечкі.

2. Тая або іншая крыніца асвятлення.

Запаліць с.

Уключыць электрычнае с.

Стаць бліжэй да святла.

Устаць да святла (да ўсходу сонца, да світання).

3. Светлае месца, блік на карціне, у адрозненне ад ценю.

Кантрасты святла і ценю.

4. перан., чаго. Тое, што робіць зразумелым навакольны свет, што дае пачатак чаму-н. радаснаму, робіць шчаслівым жыццё.

С. яго ідэй відаць ва ўсіх кутках зямлі.

С. дабра.

5. перан. Ззянне, бляск вачэй, радасна-ўзбуджаны выраз твару пад уплывам якога-н. пачуцця.

На твары відаць было с. пяшчоты.

Праліць святло на што (кніжн.) — растлумачыць што-н.

У святле чаго — зыходзячы з пэўнага пункту гледжання на каго-, што-н.

У святле якім (выстаўляць, падаваць і пад.) — у якім-н. выглядзе.

У чорным святле (бачыць, падаваць што-н.) — змрочным, непрыглядным.

|| прым. светлавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

С. сігнал.

святлоадчува́льны, -ая, -ае.

У фотатэхніцы: які мае ўласцівасць адчуваць святло, рэагаваць на святло.

Святлоадчувальная плёнка.

|| наз. святлоадчува́льнасць, -і, ж.

святлокапірава́льны, -ая, -ае (спец.).

Які служыць для атрымання святлакопій.

С. апарат.

святлолюбі́вы, -ая, -ае.

Які добра расце і развіваецца толькі пры нармальным сонечным святле.

Сасна — дрэва святлолюбівае.

|| наз. святлолюбі́васць, -і, ж.