Verbum

насілле, ✂, н.

1. Прымяненне фізічнай сілы да каго-н.

   • Грубае н.
   • Сляды насілля на целе.

2. Прымусовае ўздзеянне на каго-н.

   • Н. над асобай.

3. Прыцясненне, злоўжыванне сваёй уладай.

   • Барацьба з насіллем.

насілу, прысл.

З вялікімі цяжкасцямі, ледзь-ледзь.

• Н. падняў мех бульбы.

насілы, ✂, ж.

Дзве жэрдкі без насцілу для пераноскі сена ў копах.

насільны​¹ ✂ прым.

Які прызначаецца для штодзённага нашэння (пра адзенне).

• Насільная бялізна.

насільны​² ✂ прым.

Які ажыццяўляецца шляхам насілля.

• Насільная смерць.

насільшчык, ✂, м.

Рабочы, які носіць багаж на вакзалах, прыстанях і пад.

насініць, ✂; зак.

Зрабіць сінім; густа падсініць.

• Н. бялізну.

|| незак. насіньваць, ✂.

насіцца, ✂; незак.

1. Шпарка перамяшчацца (бегаць, лятаць) у розных напрамках.

   • Ластаўкі насіліся над сажалкай.
   • Н. па хаце.

2. Быць, знаходзіцца ў нашэнні.

   • Паліто доўга носіцца.

3. Празмерна захапляцца кім-, чым-н.; удзяляць шмат увагі чаму-н. (разм.).

   • Н. з маладым паэтам.

4. Разносіцца, распаўсюджвацца (пра чуткі, гукі, пахі).

   • Над поплавам насіўся пах свежага сена.

◊

• Носіцца ў паветры (кніжн.) — пра блізкі надыход чаго-н.

насіць, ✂; незак.

1. Тое, што і несці ў 1 знач. (але абазначае дзеянне, якое пастаянна паўтараецца, адбываецца ў розных напрамках і ў розны час).

   • Н. бульбу ў склеп.
   • Н. дзіця на руках.

2. Адзявацца пэўным чынам, мець заўсёды неабходнае пры сабе, а таксама мець, захоўваць.

   • Н. светлыя сукенкі.
   • Н. пашпарт у кішэні.
   • Н. бараду.

3. што. Перамяшчацца з месца на месца сілай свайго руху (пра вецер, ваду і пад.).

   • Вецер носіць лісце.

4. Мець якое-н. імя, прозвішча, званне, тытул і пад.

   • Н. прозвішча мужа.

5. Мець адзнакі чаго-н., характарызавацца чым-н.

   • Спрэчка насіла востры характар.

6. перан. Утрымліваць у сабе; адчуваць што-н., думаць пра што-н.

   • Н. надзею на выздараўленне.

7. (звычайна ў спалучэнні са словамі «пад сэрцам»), каго (што). Быць цяжарнай.

   • Н. дзіця пад сэрцам.

8. Трымаць у нейкім становішчы.

   • Н. руку на павязцы.

9. Збіраць на кветках і дастаўляць у вулей.

   • Жывуць пчолкі і мядок носяць.

10. Мець адзнакі, характэрныя рысы чаго-н., якога-н. часу.

    • Будынак носіць сляды грэчаскай архітэктуры.

11. Мець якую-н. прысвоеную назву, імя якога-н. дзеяча.

    • Інстытут мовазнаўства носіць імя Якуба Коласа.

12. Адлюстроўваць пэўны ўнутраны стан. Бледны твар Абрама заўсёды насіў выраз разгубленасці.

◊

• Дзе цябе (вас) бог носіць? (разм. жарт.) — здзіўленне пры сустрэчы, калі доўга не бачыліся.

• Да пары збан ваду носіць (разм.) — усё мае свой час.

• За плячамі не насіць (разм.) — аб чым-н. такім, што не абцяжарвае.

• Насіць на руках каго (разм.) — надта песціць каго-н.; балаваць.

|| наз. нашэнне, ✂ і носка, ✂.

наскакацца, ✂; зак. (разм.).

1. Стаміцца, скачучы цераз што-н.

   • Н. цераз канавы.

2. Уволю, многа паездзіць на кані.

3. Многа патанцаваць.

   • Будуць танцы, наскачамся ўволю.