Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

урыцца, ; зак.

  1. Пранікнуць у глыб чаго-н. рыючы (пра жывёл).

  2. Схавацца ў вырытым паглыбленні ці ў чым-н. сыпкім.

    • У. ў сена.

|| незак. урывацца, .

урэзацца, ; зак.

  1. Уваткнуцца, уклініцца ў што-н. вузкім, вострым.

    • Човен урэзаўся ў пясчаны бераг.
    • Лес клінам урэзаўся ў поле (перан.).
  2. перан. Імкліва ўварвацца ўнутр чаго-н.

    • Конніца ўрэзалася ў варожыя рады.
  3. перан. Запомніцца моцна і адразу.

    • У. ў памяць.
  4. перан. З разгону сутыкнуцца з чым-н. (разм.).

    • Машына ўрэзалася ў слуп.

|| незак. уразацца, і урэзвацца, .

урэзаць, ; зак.

  1. Адрэзаўшы частку, укараціць, паменшыць.

    • У. крысо.
  2. перан. Зменшыць, убавіць; абмежаваць.

    • У. расходы.
    • У. паўнамоцтвы.
  3. Уставіць у выразанае месца.

    • У. замок у дзверы.
  4. (пераважна з адмоўем «не»).

    • З цяжкасцю адрэзаць (што-н. надта цвёрдае; разм.).
    • Мяса такое мёрзлае, што не ў.
  5. Адрэзаць, нарэзаць невялікую колькасць чаго-н. (разм.).

    • У. вяндліны.
    • У. сечкі карове.
  6. перан. Нечакана і гучна заіграць, заспяваць (разм.).

    • У. польку.
  7. Моцна ўдарыць, пабіць, збіць (разм.).

    • У. па твары.
    • Так урэзалі яму, што і з ног зваліўся.
  8. Сказаць прама і рэзка, заявіць што-н. (разм.).

    • У. праўду.

|| незак. уразаць, і урэзваць, .

|| наз. уразанне, , урэзванне, і урэзка, .

урэмія, , ж.

Самаатручэнне арганізма рэчывамі, якія затрымліваюцца ў ім пры хваробе нырак.

|| прым. урэмічны, .

урэшце, прысл.

  1. прысл. Пасля ўсяго, напаследак, нарэшце.

    • Ён у. паявіўся.
  2. у знач. далучальнага злуч. уступальны. Ужыв. для далучэння асобнага слова ці цэлага сказа.

    • Гул слабеў, у. знік зусім.
  3. у знач. пабочн. Паказвае на завяршэнне працэсу, дзеяння, з’явы.

    • Ну, я, у., скончыла сваю работу.
  4. у знач. пабочн: Ужыв. як выражэнне крайняй ступені незадавальнення, нецярпення або падкрэслівае што-н.

    • Замоўкні ты, у.!
    • У., з кім хачу, з тым і сябрую.