Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

дастасавальны, .

Такі, які можна дастасаваць.

  • Лёгка д. спосаб.

|| наз. дастасавальнасць, .

дастасавацца, ; зак.

Прымяніцца, прыйсці ў адпаведнасць з чым-н.

  • Д. да навакольнага асяроддзя.

|| незак. дастасоўвацца, .

|| наз. дастасаванне, .

дастасаваць, ; зак.

Ажыццявіць на справе.

  • Д. тэорыю да практыкі.

|| незак. дастасоўваць, .

|| наз. дастасаванне, .

дастатак, , м.

  1. Заможнасць, поўная матэрыяльная забяспечанасць.

    • Жыць у дастатку.
  2. звычайна (дастаткі, -аў). Матэрыяльныя сродкі, набыткі.

    • Дастаткаў вам у хату!

дастатковы, .

  1. Такі, якога хапае для чаго-н., які задавальняе пэўныя патрэбы.

    • Дастатковая колькасць сыравіны.
    • Дастаткова (прысл.) падрыхтаваны.
  2. дастаткова, у знач. вык., каго-чаго або з інф. Пра тое, што праяўляецца ў неабходнай меры, маецца ў патрэбнай колькасці.

    • Сродкаў дастаткова.
    • Дастаткова сказаць адно слова, каб ён паслухаў.
  3. У патрэбнай ступені абгрунтаваны.

    • Дастатковыя падставы.

|| наз. дастатковасць, .

дастаўшчык, , м.

Работнік, які. дастаўляе што-н.

  • Д. тэлеграм.

|| ж. дастаўшчыца, .

дастацца, ; зак.

  1. Выпасці на чыю-н. долю.

    • Хата дасталася яму пасля бацькі.
  2. Атрымаць якое-н. спагнанне, трапіць у непрыемнасць.

    • Ну і дасталося ж яму сёння (разм.).

  • Дастацца на арэхі (разм.) — атрымаць наганяй.

|| незак. даставацца, .

дастаць, ; зак.

  1. Узяць што-н. такое, што знаходзіцца на адлегласці, унутры чаго-н. або выдаліць што-н. адкуль-н.

    • Д. талерку з паліцы.
    • Д. кнігу з партфеля.
    • Д. асколак з раны.
  2. да каго-чаго, што або чаго. Дацягнуўшыся, дакрануцца да чаго-н. аддаленага або высокага ці глыбокага.

    • Д. рукой да бэлькі.
    • Д. дно ў рацэ.
  3. Раздабыць што-н. (разм.).

    • Д. білет у тэатр.
  4. што і чаго. Нажыць што-н. непрыемнае (часцей пра здароўе; разм.).

    • Д. запаленне лёгкіх.
  5. чаго. Быць пакараным або пабітым (разм.).

    • Д. год турмы.

  • Дастаць з-пад зямлі (разм.) — любым спосабам адшукаць.

  • Зімой лёду не дастанеш у каго (разм.) — пра вельмі скупога чалавека.

  • Крукам носа не дастанеш каму (разм.) — не падступішся да яго.

  • Дастаць па шапцы (разм.) — атрымаць спагнанне, пакаранне.

|| незак. даставаць, .

дастача, , ж.

Поўная матэрыяльная забяспечанасць.

  • Жыць у дастачы.

дастойны, .

  1. Які заслугоўвае што-н., варты чаго-н.

    • Д. пахвалы.
    • Д. ганьбавання.
  2. Справядлівы, заслужаны.

    • Дастойная ўзнагарода.
    • Дастойная сустрэча.
  3. Паважаны, шаноўны.

    • Д. чалавек.

|| наз. дастойнасць, .