Verbum

ды​¹, злуч.

1. спалучальны. Ужыв. для сувязі аднародных членаў сказа і цэлых сказаў; адпавядае па значэнню злучніку «і».

   • Дзень ды ноч.
   • Журботна гудзелі правады ды стукалі вароты.

2. далучальны. Далучае сказы і члены сказа, якія дапаўняюць, развіваюць ці паясняюць раней выказаную думку.

   • Пайшоў снег, ды які яшчэ снег.

3. супраціўны. Ужыв. для далучэння сказаў або асобных членаў сказа са значэннем супрацьпастаўлення; блізкі па значэнню да злучнікаў «але», «аднак».

   • Людзі паміралі, ды не спынялі барацьбы.

ды​², часц.

Ужыв. ў пачатку сказа для ўзмацнення выказвання, выразнасці.

• Ды вы не скромнічайце.

дыба, ✂, ж. (гіст.).

У старыя часы: прылада для катавання, на якой расцягвалі цела каральнага.

• Паслаць на дыбу.

дыбаць, ✂; незак. (разм.).

Ісці мерна, ступою.

• Уладзік дыбаў за бабуляй.

дыбачкі, ✂.

У выразах: на дыбачках і на дыбачкі — на кончыках пальцаў ног (хадзіць, стаць).

• Хадзіць на дыбачках.
• Стаць на д.

дыбіцца, ✂; незак.

1. Аб вопратцы — не гладка прылягаць, тапырыцца.

   • Пінжак на ім дыбіўся.

2. Аб валасах, поўсці: станавіцца тарчма.

   • Валасы на галаве дыбіліся ад ветру.

дыбкі, прысл.

У выразе: на дыбкі (разм.) —

1. на заднія ногі (стаць, падняцца).

   • Конь спалохаўся і на дыбкі;

2. перан., не згадзіцца з чым-н., рэзка запратэставаць.

   • Усё скончылася б памяркоўна, ды Габрусь на дыбкі.

дыбы, ✂, ж.

1. Высокія шасты з прыступкамі для хадзьбы, не згінаючы ног.

2. перан., іран. Пра доўгія ногі.

дыван, ✂, м.

Выраб з цяжкай варсістай узорыстай тканіны, якім упрыгожваюць сцены, усцілаюць падлогу.

• Сцяну аздабляў персідскі д.
• Зялёны луг здаваўся шырокім дываном (перан.).

|| памянш. дыванок, ✂.

|| прым. дывановы, ✂.

дываншчык, ✂, м.

Спецыяліст па вырабу, тканню дываноў.

|| ж. дываншчыца, ✂.