Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

урассыпну́ю, прысл.

У розныя бакі.

Кінуцца ў.

урасці́, -ту́, -це́ш, -це́; уро́с, урасла́, -ло́; зак.

1. у што. Па меры росту пранікнуць углыб, унутр.

Яблынькі добра ўраслі карэннем у глебу.

Хата па вокны ўрасла ў зямлю (перан.: моцна асела).

2. чым. Зарасці, парасці.

Двор урос травой.

|| незак. ураста́ць, -а́е.

урасця́жку, прысл.

Выцягнуўшыся на ўсю даўжыню, на ўвесь рост або напружваючы сілы (пра каня).

Легчы ў.

Конь цягнуў воз у.

уратава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся; зак., ад каго-чаго (разм.).

Уберагчыся, збавіцца ад чаго-н. непрыемнага, непажаданага.

У. ад бяды.

У. ад дажджу.

|| незак. урато́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца; наз. урато́ўванне, -я, н.

уратава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак., каго-што (разм.).

Уберагчы, захаваць у цэласці, пазбавіць ад чаго-н. непрыемнага, непажаданага.

У. ураджай.

У. дзіця ад прастуды.

|| незак. урато́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. урато́ўванне, -я, н.

|| наз. уратава́нне, -я, н.

ураўнава́жаны, -ая, -ае.

Роўны, спакойны (пра характар, паводзіны).

У. чалавек.

У. характар.

|| наз. ураўнава́жанасць, -і, ж.

ураўнава́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак., што.

1. Зрабіць аднолькавым па вазе.

У. шалі вагаў.

2. перан. Дабіцца раўнавагі, зрабіць роўным, ураўнаваць адно з другім.

У. сілы праціўнікаў.

|| незак. ураўнава́жваць, -аю, -аеш, -ае.

ураўнава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак., каго-што.

Зрабіць роўным, аднолькавым.

У. канцы вяроўкі.

У. каго-н. у правах з кім-н.

|| незак. ураўно́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. ураўно́ўванне, -я, н.

|| наз. ураўнава́нне, -я.

ураўне́нне, -я, мн. -і, -яў, н.

Матэматычная роўнасць з адной або некалькімі невядомымі велічынямі, якая захоўвае сваю сілу толькі пры пэўных значэннях гэтых велічынь.

У. з двума невядомымі.

Інтэгральнае ў.

ураўні́лаўка -і, ДМ -лаўцы, мн. -і, -лавак, ж. (разм.).

Неабгрунтаванае і нічым не апраўданае ўраўноўванне ў чым-н., ураўняльны падыход да чаго-н.

У. ў аплаце працы (незалежна ад яе колькасці і якасці).