Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

умо́мант, прысл.

Імгненна, у адзін міг.

умо́тваць гл. уматаць.

умо́ўлены, -ая, -ае.

Такі, аб якім загадзя ўмовіліся, назначаны па ўгаворы.

Умоўленая сустрэча.

|| наз. умо́ўленасць, -і, ж.

умо́ўнасць, -і, ж.

1. гл. умоўны.

2. Агульнапрынятая, хоць і непатрэбная сістэма звычак, норм паводзін.

У палоне фармальнасцей і ўмоўнасцей.

умо́ўны, -ая, -ае.

1. Загадзя ўмоўлены і зразумелы толькі тым, хто ўмовіўся.

У. стук.

Умоўнае месца.

2. Які мае сілу толькі пры якіх-н. умовах.

Умоўнае асуджэнне.

Прыгавораны ўмоўна (прысл.). Умоўная згода.

У. рэфлекс (выпрацаваны пад уплывам пэўных умоў).

3. Які не існуе на самай справе, яўны або сімвалічны.

Умоўная мяжа.

Умоўныя дэкарацыі.

4. У граматыцы: які ўтрымлівае ў сабе значэнне ўмовы (у 1 знач.).

У. сказ.

У. лад дзеяслова.

У. злучнік.

|| наз. умо́ўнасць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).

умо́ўчаць, -чу, -чыш, -чыць; зак., аб чым або пра што.

Знарок не сказаць пра што-н.

У. пра самае галоўнае.

Не магу ў. аб чым-н. або што-н. (павінен сказаць).

|| незак. умо́ўчваць, -аю, -аеш, -ае.

умудры́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца; зак.

Ухітрыцца зрабіць што-н., а таксама (іран.) ухітрыцца зрабіць што-н. такое, чаго лёгка можна пазбегнуць.

Як ты ўмудрыўся на столькі спазніцца?

|| незак. умудра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

умурава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; зак., што.

Памясціць, умацаваўшы цаглянай кладкай; умазаць.

У. касцёл.

|| незак. умуро́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. умуро́ўванне, -я, н.

умыва́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Пасудзіна з кранам або ракавіна з кранам над ёй для ўмывання.

умыва́льны гл. умыць.